Blog

Kodeks karny przewiduje następujące typy przestępstw, które są ścigane w trybie prywatnoskargowym:

1) umyślne i nieumyślne lekkie uszkodzenie ciała, jeśli leczenie trwa krócej niż 7 dni (art. 157 § 4 k.k.),
2) zniesławienie (art. 212 § 4 k.k.),
3) zniewaga (art. 216 § 5 k.k.),
4) naruszenie nietykalności cielesnej (art. 217 § 3 k.k.).

Przestępstwa – ze względu na tryb ścigania – dzielą się na ścigane:
1) z oskarżenia publicznego, zwane też ściganymi urzędu;
2) z oskarżenia prywatnego.

Przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego to szczególna kategoria przestępstw - w sprawach tych co do zasady organy ścigania nie prowadzą postępowania przygotowawczego. Wszczęcie postępowania prywatnoskargowego zależy od żądania pokrzywdzonego, które następuje przez wniesienie prywatnego aktu oskarżenia albo wskutek złożenia ustnej lub pisemnej skargi do Policji.

Pokrzywdzony może ubiegać się o naprawienie szkody wyrządzonej przestępstwem szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w sprawie karnej.

Orzeczenie środka karnego w postaci obowiązku naprawienia jest uzależnione od:

1) skazania sprawcy za przestępstwo,
2) wyrządzenia przez niego szkody lub krzywdy,
3) wniosku pokrzywdzonego lub innej uprawnionej osoby. 

W polskim porządku prawnym zdecydowana większość czynów zabronionych ścigana jest z urzędu w myśl zasady z art. 10 § 1 k.p.k. tj. organ powołany do ścigania przestępstw jest obowiązany do wszczęcia i przeprowadzenia postępowania przygotowawczego, a oskarżyciel publiczny także do wszczęcia i popierania oskarżenia – o czyn ścigany z urzędu. Ze wskazanego powyżej przepisu wynika tzw. zasada legalizmu. Oznacza ona bezwzględny nakaz wszczynania i prowadzenia postępowania karnego przez organy ścigania. Podkreślenia wymaga, że nakaz nie dotyczy tylko wszczęcia postępowania, ale także oskarżenia osoby podejrzanej o popełnienie czynu (oczywiście o ile są ku temu przesłanki).

Postępowanie przygotowawcze, a więc postępowanie prowadzone przez organy ścigania, w związku z podejrzeniem popełnienia przestępstwa może przebiegać jako dochodzenie albo jako śledztwo.

Dochodzenie prowadzone jest w sprawach wymienionych enumeratywnie w art. 325a k.p.k. tj. w sprawach o przestępstwa należące do właściwości sądu rejonowego:

1. zagrożone karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności, z tym że w wypadku przestępstw przeciwko mieniu tylko wówczas, gdy wartość przedmiotu przestępstwa albo szkoda wyrządzona lub grożąca nie przekracza 200 000 zł;
2. przewidziane w art. 159 (bójka i pobicie z użyciem niebezpiecznych przedmiotów), art. 254a (zakłócenie działania sieci wodociągowej, kanalizacyjnej, ciepłowniczej, elektroenergetycznej, gazowej, telekomunikacyjnej albo linii kolejowej, tramwajowej, trolejbusowej lub linii metra) i art. 262 § 2 (ograbienie zwłok, grobu lub innego miejsca spoczynku zmarłego) k.k.,
3. przewidziane w art. 279 § 1 (kradzież z włamaniem), art. 286 § 1 i 2 (oszustwo) oraz w art. 289 § 2 (zabór pojazdu) k.k., jeżeli wartość przedmiotu przestępstwa albo szkoda wyrządzona lub grożąca nie przekracza 200 000 zł.

Osoba pokrzywdzona przestępstwem może na etapie postępowania sądowego działać obok prokuratora, czyli oskarżyciela publicznego. Wstępując do sprawy w charakterze oskarżyciela posiłkowego staje się stroną w sprawie toczącej się przed sądem karnym. Dzięki temu może korzystać z wielu przywilejów. Osoba pokrzywdzona, która nie zdecyduje się na rolę oskarżyciela posiłkowego może na etapie sądowym występować jedynie w charakterze świadka.

Zrzeczenie się dziedziczenia to instytucja prawa spadkowego, wskazana w art. 1048 kodeksu cywilnego (dalej k.c.). i nast., który brzmi:„Spadkobierca ustawowy może przez umowę z przyszłym spadkodawcą zrzec się dziedziczenia po nim. Umowa taka powinna być zawarta w formie aktu notarialnego”.

Przyszły spadkobierca może chcieć zrzec się dziedziczenia z różnych przyczyn. Konsekwencją umowy zrzeczenia się dziedziczenia jest uznanie, że w przypadku śmierci spadkodawcy zrzekający się uznany zostaje za osobę, która nie dożyła spadku. Jednakże w tym przypadku wskazać trzeba na bardzo ważny aspekt. Otóż zstępni zrzekającego się nie wstępują po nim do spadku. To wprost znaczy, że tracą także uprawnienie do zachowku. Wynika to z art. 1049 k.c., który wskazuje, że zrzeczenie się dziedziczenia obejmuje również zstępnych zrzekającego, chyba że umówiono się inaczej.

Kodeks cywilny (dalej k.c.), w którym uregulowane jest prawo spadkowe w art. 986 i reguluje kwestie powołania wykonawcy testamentu. Idea wykonawcy testamentu zasadza się w wykonaniu woli testatora i to w jak najszerszym zakresie. Wykonawcą testamentu jest konkretna osoba wskazana przez testatora w testamencie z imienia i nazwiska, która ma mu dać gwarancję realizacji wybranego przez niego sposobu rozrządzenia majątkiem po śmierci. Niejednokrotnie brak takiej regulacji może przyczynić się do wystąpienia komplikacji i tworzyć niepotrzebne spory. Taki stan rzeczy pojawić się może, gdy masa spadkowa jest znaczna i trudno podzielna. Nadto mnogość spadkobierców może mieć ogromne znaczenie przy odczuciu sprawiedliwego podziału masy spadkowej. Stąd powołanie przez testatora wykonawcy testamentu powinno zapobiegać ewentualnym napięciom pomiędzy spadkobiercami a zarządcy w spokoju zarządzać masą spadkową.

Spadek w potocznym słowa znaczeniu kojarzony jest z czymś pozytywnym a mianowicie z pozostawionym przez spadkodawcę dobrami, które składają się schedę spadkową. I wszystko było by dobrze, gdyby spadek nie obejmował innych mniej kuszących składników. Chodzi o pasywa wchodzące w skład spadku tj. wszystkie obciążające spadek długi.

Postępowanie w przedmiocie działu spadku prowadzone jest przed sądem rejonowym właściwym dla ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zwykłego pobytu w Polsce nie da się ustalić, włąściwy jest sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część (sąd spadku). W braku powyższych podstaw sądem właściwym jest sąd rejonowy dla m. st. Warszawy - art. 628 kodeks postępowania cywilnego. (dalej: k.p.c.)

Jeżeli nie został sporządzony testament, dziedziczenie odbywa się na zasadach wskazanych w Kodeksie cywilny, który określa, kto i w jakiej kolejności będzie dziedziczył po zmarłym.

Krągi spadkobierców ustawowych

Krąg spadkobierców ustawowych można podzielić na pięć grup dochodzących do dziedziczenia w następującej kolejności:

Pewne naganne, nieetyczne zachowania potencjalnego spadkobiercy skierowane przeciwko spadkodawcy, jego swobodzie testowania bądź testamentowi, mogą prowadzić do wyłączenia od dziedziczenia takiej osoby jako spadkobiercy niegodnego.

Wydziedziczenie to pozbawienie prawa do zachowku.
Zachowek jest to określona wartość, którą osoby najbliższe (zstępni - dzieci, wnuki, prawnuki itd., małżonek oraz rodzice spadkodawcy), powinny otrzymać od spadkodawcy w postaci darowizny, powołania do spadku lub zapisu. Zachowek wynosi połowę, a jeśli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeśli zstępny uprawniony jest małoletni – 2/3 udziału spadkowego, który by przypadł danej osobie przy dziedziczeniu ustawowym.
Jeśli zatem ww. osoby nie otrzymały zachowku w drodze powołania do spadku, darowizny, czy zapisu, a w danym przypadku dziedziczyłyby z ustawy po spadkodawcy, przysługuje im wobec spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.

Przepisy prawa spadkowego regulują, iż do tzw. masy spadkowej, czyli do majątku spadkodawcy, który podlega dziedziczeniu przez jego spadkobierców ustawowych lub testamentowych wchodzi ogół praw i obowiązków zmarłego, które przechodzą na własność jego następców prawnych z chwilą śmierci (art. 922 § 1 k.c.). Do spadku wejdą tylko te prawa i obowiązki, które przysługiwały zmarłemu w momencie jego śmierci.  Zakres składników masy spadkowej jest bardzo pojemny, ale określone są również wyjątki. Do spadku nie wchodzą prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą, jak również prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami (art. 922 § 2 k.c.).

Zapis windykacyjny to instytucja prawa spadkowego stosunkowo młoda, bowiem została wprowadzona do kodeksu cywilnego w 2011r. W przepisach funkcjonował już tzw. zapis, ale ustawodawca postanowił wprowadzić do porządku prawnego nowy wariant pod nazwą „zapis windykacyjny”.

W polskim systemie prawnym funkcjonuje kilka form sporządzenia testamentu, czyli rozporządzenia majątkiem na wypadek swojej śmierci. Klasycznymi przykładami i jednocześnie najbardziej popularnymi formami sporządzenia testamentu jest testament własnoręczny (inaczej nazywany holograficznym) i testament sporządzony u notariusza. Jednakże ustawodawca przewidział również tzw. testamenty szczególne, a wśród nich występuje testament ustny.

Sprawy o alimenty swoje kodeksowe wsparcie znajdują w przepisach w art. 128 i nast.. kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Wymienić tutaj należy:

a) roszczenie alimentacyjne na rzecz dziecka od drugiego rodzica,
b) roszczenie alimentacyjne rodzica od dziecka,
c) roszczenie alimentacyjne małżonka od małżonka,
d) roszczenie alimentacyjne rodzica na rzecz dziecka od dziadków macierzystych lub ojczystych,
e) sprawy o podwyższenie alimentów.
f) sprawy o obniżenie alimentów lub zniesienie ich obowiązku.

W myśl przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej krio), uznanie ojcostwa może nastąpić w formie zwykłej oraz w formie szczególnej, a wybór tje formy jest ograniczony miejscem składania oświadczenia. Gdy ojciec chce uznać ojcostwo w kraju to wyboru dokonuje między oświadczeniem przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego lub przed sądem opiekuńczym. Jednakże, gdy oświadczenie woli ojciec będzie składał za granicą to oświadczenie o uznaniu ojcostwa należy złożyć przed konsulem. Jeżeli państwo pobytu ojca wiąże z Polską umowa międzynarodowa dwustronna, która nie wyklucza składania takich oświadczeń woli ojciec może uznać ojcostwo również w formie prawnej przewidzianej w danym państwie pobytu.

W myśl art. 92 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej: krio) dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską aż do uzyskania pełnoletności. Władza rodzicielska co do zasady przysługuje jednocześnie obojgu rodzicom. Prawodawca, jednakże w art. 93 krio, zastrzega, że jeżeli wymaga tego dobro dziecka, sąd w wyroku ustalającym pochodzenie dziecka może orzec o zawieszeniu, ograniczeniu lub pozbawieniu władzy rodzicielskiej jednego lub obojga rodziców. Oczywiście w powyższym przedmiocie sąd może orzec, także na wniosek, gdyby w trakcie późniejszego sprawowania władzy rodzicielskiej ujawniły się takie okoliczności, które godzą w dobro dziecka lub sprawowanie władzy rodzicielskiej stało się niemożliwe.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że kontakty z dzieckiem a prawa rodzicielskie to dwa odrębne stosunki prawne, które realizowane są niezależnie od siebie. W jednym i drugim przypadku o zakresie kontaktów z dzieckiem decyduje sąd rodzinny i opiekuńczy niezależnie od tego czy dany rodzic ma ograniczone czy też odebrane prawa rodzicielskie. Sąd oczywiście podejmuje decyzję w przedmiocie uregulowania kontaktów rodzica z dzieckiem tylko w przypadku, gdy rodzice będąc skłóceni ze sobą nie potrafią tej sfery ukształtować i w tym przedmiocie zostanie złożony odpowiedni wniosek.