Blog

W sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego (tj. z wyłączeniem spraw ściganych z oskarżenia prywatnego np. w sprawach o zniewagę, zniesławienie, naruszenie nietykalności cielesnej, uszkodzenie ciała poniżej 7 dni) pokrzywdzony działający jako oskarżyciel posiłkowy działa obok prokuratora albo zamiast niego. Ten ostatni przypadek dotyczy tzw. subsydiarnego aktu oskarżenia, który ma miejsce wówczas gdy w razie powtórnego wydania postanowienia o odmowie wszczęcia lub umorzeniu postępowania w przypadku, o którym mowa w art. 330 § 2 k.p.k., pokrzywdzony może w terminie miesiąca od doręczenia mu zawiadomienia o postanowieniu prokuratora nadrzędnego o utrzymaniu w mocy zaskarżonego postanowienia, wnieść samodzielnie akt oskarżenia do sądu. W takim przypadku istnieje możliwość, iż do sprawy wszczętej na podstawie aktu oskarżenia wniesionego przez oskarżyciela posiłkowego w każdym czasie może wstąpić prokurator. Natomiast jeśli akt oskarżenia wniósł prokurator jako oskarżyciel publiczny pokrzywdzony może zgłosić swój udział jako oskarżyciel posiłkowy do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej, poprzez złożenie stosownego oświadczenia.

Pokrzywdzony może złożyć oświadczenie w przedmiocie wstąpienia do sprawy jako oskarżyciel posiłkowy zarówno w formie ustnej jak również na piśmie. Jak wynika z poprzedniego akapitu termin końcowy na skuteczne złożenie tegoż oświadczenia trwa do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej. Co to oznacza? Przewód sądowy zgodnie z art, 385 § 1 k.p.k. rozpoczyna się od zwięzłego przedstawienia przez oskarżyciela zarzutów oskarżenia. W przypadku jeśli oskarżyciel nie uczestniczy w rozprawie przewód sądowy rozpoczyna się od zwięzłego przedstawienia zarzutów oskarżenia przez przewodniczącego (zgodnie z art. 385 § 1a k.p.k.). Na mocy ugruntowanego orzecznictwa sądowego przyjęło się stanowisko, iż oświadczenia o wstąpieniu jako oskarżyciel posiłkowy do sprawy nie można skutecznie złożyć przed sformułowaniem i skierowaniem do sądu aktu oskarżenia.

Co się dzieje w przypadku gdy akt oskarżenia zostanie wycofany przez oskarżyciela publicznego? Cofnięcie aktu oskarżenia nie pozbawia oskarżyciela posiłkowego jego uprawnień. Pokrzywdzony, który uprzednio nie zdecydował się skorzystać z uprawnień oskarżyciela posiłkowego może w terminie 14 dni od powiadomienia go o cofnięciu przez oskarżyciela publicznego aktu oskarżenia oświadczyć, że przystępuje do postępowania jako oskarżyciel posiłkowy. W przypadku pojawienia się w sprawie sądowej wielu oskarżycieli posiłkowych (co może mieć miejsce w przypadkach, gdy oskarżony działał na dużą skalę) sąd może wyjątkowo dokonać ograniczenia liczby oskarżycieli posiłkowych występujących w sprawie, w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania. Na postanowienie sądu w tym zakresie nie przysługuje zażalenie. Sąd może również orzec, że oskarżyciel posiłkowy nie może brać udziału w postępowaniu, jeżeli stwierdzi, iż nie jest on osobą uprawnioną lub jego akt oskarżenia albo oświadczenie o przystąpieniu do postępowania zostało złożone po terminie.

W sytuacji gdy następuje śmierć oskarżyciela posiłkowego, nie jest wstrzymywany bieg postępowania w sprawie. Jego osoby najbliższe lub osoby pozostające na jego utrzymaniu mogą przystąpić do sprawy jako oskarżyciele posiłkowi w każdym stadium postępowania.