Instytucja opieki naprzemiennej zwanej także pieczą naprzemienną w polskim systemie prawnym nie doczekała się jeszcze szczegółowych regulacji, dających wprost podstawę
do jej stosowania i orzekania przez sądy tego rodzaju opieki.
Pomimo tego coraz częściej sądy skłaniają się do korzystania z tego typu rozwiązań. Należy zaznaczyć, że ustawa z dnia 25 lutego 1964r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tj. – Dz.U. z 2017r., poz. 682; dalej; k.r.i.o.) nie zawiera dosłownie pojęcia opieki naprzemiennej (pieczy naprzemiennej), jednakże znajduje ona swoje oparcie w art. 58 § 1 k.r.i.o. Zgodnie z art. 58 § 1 zd.2 k.r.i.o. sąd uwzględnia pisemne porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, jeżeli jest ono zgodne
z dobrem dziecka (…). Nie sposób również pominąć regulacji zawartych w Kodeksie postępowania cywilnego, zwanym dalej k.p.c., np. w art. 582 1 § 4 k.p.c., art.756 2 k.p.c., dotyczących opieki naprzemiennej. Przepisy te odnoszą się przede wszystkim do zasad regulujących postępowanie w zakresie uregulowania opieki i kontaktów z dzieckiem. Znamiennym jest to, że do zastosowania tej instytucji jest niezbędne istnienie zgody pomiędzy rodzicami w zakresie sprawowania opieki nad dzieckiem również wyrażające się w tym, że będzie ona wykonywania na przemian. Zatem forma sprawowania w ten sposób opieki nad dzieckiem najpierw musi znaleźć swój wyraz w pisemnym porozumieniu rodziców. Bez ich zgody nie jest możliwe orzeczenie przez sąd takiego rozwiązania co do uregulowania sposobu sprawowania opieki nad dzieckiem. W praktyce konieczne jest spisanie przez rodziców porozumienia, w którym szczegółowo określa się w jaki sposób ma być wykonywana opieka naprzemienna tj. przez jaki okres i na jakich zasadach dziecko ma przebywać u każdego z rodziców. W przypadku braku porozumienia w tej mierze sąd przejmuje inicjatywę w zakresie uksztaltowania sposobu sprawowania opieki. Ważne jest także to aby orzeczenie opieki naprzemiennej przez sąd odbyło się po wysłuchaniu dziecka, jeżeli jego poziom rozwoju daje podstawę do uznania, że rozumie na czym ma polegać czasowe zamieszkiwanie u każdego z rodziców. Forma sprawowania opieki w wyżej wymieniony sposób nie w każdych warunkach życiowych jest możliwa, mam na myśli w tym miejscu odległość jaka dzieli miejsca zamieszkania rodziców. Zatem w tej sytuacji rodzice winni mieszkać blisko siebie, tak aby ich potomek mógł wychowywać się w jednym środowisku, tak aby zmiana domu nie oznaczała zmiany szkoły czy miejsca w którym dziecko uczęszcza na dodatkowe zajęcia. Niezwykle ważne jest to żeby w domu u każdego z rodziców były zapewnione warunki do stałego przebywania dziecka (własny pokój, wyposażenie w rzeczy codziennego użytku). Najważniejsze, jednak jest istnienie współdziałania po stronie rodziców, bowiem orzeczenie opieki naprzemiennej w sytuacji skonfliktowania rodziców jest sprzeczne z dobrem dziecka.
Zalet w tej instytucji należy dopatrywać się w tym, że prawidłowo wykonywana tego rodzaju opieka nad dzieckiem jest wyrazem równoważnego współuczestnictwa rodziców
w wychowywaniu dziecka, zapewnienia każdemu z rodziców możliwości spędzenia
z dzieckiem porównywalnej ilości czasu, co zniweluje pojawienie się w środowisku rodzinnym dziecka „pierwszoplanowego” i „drugoplanowego” rodzica – opiekuna.
Wadą natomiast zastosowania tej formy sprawowania władzy rodzicielskiej, może okazać się iż zaburza (zwykle u małych dzieci) poczucie bezpieczeństwa w wyniku tego, że dziecko nie ma faktycznie jednego miejsca pobytu, stałego środowiska w którym się wychowuje, jest ustawicznie skłaniane do okresowego adoptowania się do odrębnych warunków jakie występują w miejscu zamieszkania matki i ojca.
Praktyka sądowa wskazuje na to, że polskie sądy przychylają się do orzekania w wyżej wymieniony sposób sprawowania pieczy na dzieckiem, gdy strony przedłożą pisemne porozumienie w tym zakresie, a w świetle okoliczności sprawy zgoda rodziców
w sprawowaniu pieczy nad dzieckiem nie budzi wątpliwości.
Wiadomym jest, że piecza naprzemienna powinna być orzekana, z dużą ostrożnością w odniesieniu do konkretnego przypadku, ponieważ sąd orzekający powinien mieć pewność, że rodzice dają gwarancję stałej współpracy we wszystkich sprawach dziecka.
Zachowek stanowi ułamkową część spadku płatną w pieniądzu, przysługującą dzieciom, wnukom, prawnukom, małżonkowi i rodzicom, którzy zgodnie z przepisami prawa spadkowego dziedziczyliby po zmarłym, ale zostali pominięci w testamencie lub z innych przyczyn nie otrzymali należnego spadku np. gdy spadkodawca przed śmiercią podarował cały swój majątek osobie spoza rodziny albo tylko wybranym członkom rodziny, z pominięciem innych. Podstawę prawą dochodzenia zachowku stanowi art. 991 Kodeksu cywilnego.
Przykład nr 1: Pan Jacek miał żonę Jadwigę oraz dwóch synów Teofila i Józefa. Pan Jacek miał również siostrzeńca Daniela, którego od zawsze faworyzował z uwagi na jego pracowitość i sumienność. Pan Jacek miał żal do swoich synów, że ci nie angażują się w pomoc w prowadzeniu rodzinnego biznesu - zakładu stolarskiego. W małżeństwie Pana Jacka i Pani Jadwigi zaczęły narastać nieporozumienia, wynikające z podejrzeń Pana Jacka, że żona go zdradza. Pan Jacek napisał testament, w którym życzył sobie, aby cały spadek po nim dziedziczył siostrzeniec Daniel. W testamencie Pan Jacek nie wyjaśnił z jakich powodów pominął w testamencie żonę i synów. Wkrótce po sporządzeniu testamentu Pan Jacek nagle zmarł, a jego testament został ujawniony rodzinie. W podanym przykładzie, zarówno żona Pana Jacka jak i jego synowie mogą domagać się od siostrzeńca zapłaty zachowku odpowiadającego ułamkowej części spadku, który dziedziczyliby gdyby Pan Jacek nie sporządził testamentu.
Przykład nr 2: Pan Jacek, będący po rozwodzie, związał się z nową partnerką – Panią Beatą.
Z małżeństwa Pan Jacek miał jedno dziecko - syna Tomasza. Po kilku latach nieformalnego związku, Pan Jacek i Pani Beata udali się wspólnie do notariusza i sporządzili umowę darowizny, w ramach której Pan Jacek podarował Pani Beacie swoje mieszkanie (główny składnik swojego majątku). Wkrótce potem Pan Jacek zmarł z powodu choroby nowotworowej. Po śmierci Pana Jacka syn Tomasz uzyskał postanowienie sądu które stwierdzało, że jest on spadkobiercą po zmarłym ojcu. Na podstawie sądowego postanowienia Pan Tomasz złożył wniosek o wpisanie w księdze wieczystej swojej osoby jako nowego właściciela mieszkania. Wówczas Pan Tomasz zorientował się, że w treści księgi wieczystej jako właściciel lokalu widnieje Pani Beata, jako osoba obdarowana. Panu Tomaszowi przysługuje w takiej sytuacji uprawnienie do żądania od Pani Beaty zachowku, czyli w praktyce zapłaty ułamkowej części wartości mieszkania. Pan Tomasz mógłby również podjąć próbę podważenia umowy darowizny uczynionej przez ojca. Jednak w takim wypadku Pan Tomasz powinien udowodnić w toku postępowania sądowego okoliczności, które przemawiają za unieważnieniem sporządzonej umowy, np. okoliczność, że podpisując umowę darowizny jego ojciec był w stanie wyłączającym świadome podejmowanie decyzji, ponieważ w tamtym czasie chorował i przyjmowane silne leki.
Domagając się zachowku możemy żądać zapłaty połowy tego co otrzymalibyśmy, gdyby do sporządzenia testamentu lub darowizny w ogóle nie doszło. Osoby małoletnie oraz trwale niezdolne do pracy mogą domagać się zachowku w większym rozmiarze tj. zapłaty 2/3 wartości tego, co otrzymałyby ze spadku w normalnym toku dziedziczenia.
Celem instytucji zachowku jest realizowanie sprawiedliwości rodzinnej, w sytuacji gdy spadkodawca rozporządził swoim majątkiem w sposób, który krzywdzi członków jego najbliższej rodziny. Poprzez zachowek spadkobiercy uzyskują ochronę swoich interesów nawet gdyby sam spadkodawca ich pominął. Warto jednak zaznaczyć, że spadkodawca ma możliwość pozbawienia rodziny prawa do zachowku poprzez tzw. wydziedziczenie. W tym celu spadkodawca winien zaznaczyć w testamencie wprost, że wydziedzicza członków/członka rodziny i wskazać co najmniej jedną z ustawowych przyczyn wydziedziczenia. Zatem wracając do przykładu nr 1, gdyby Pan Jacek napisał w testamencie wprost, iż wydziedzicza żonę oraz synów, to dochodzenie zapłaty zachowku od siostrzeńca będzie utrudnione. Siostrzeniec może bowiem podjąć próbę obrony zarzutem, że żona i synowie zostali przez Pana Jacka wydziedziczeni.
Wszczęcie postępowania egzekucyjnego. (Komornik)
Trzy kroki.
1. Podstawą wszczęcia postępowania egzekucyjnego przeciwko dłużnikowi jest posiadanie tytułu egzekucyjnego. O tym traktują przepisy Kodeksu postępowania cywilnego art. 758 – 1088. (ustawa z dnia 17.XI.1964r. (Dz.U.nr. 43, poz. 296 z póź. zm.)
Skąd taki tytuł wziąć? Co zrobić po uzyskaniu tytułu?
2. W pierwszej kolejności wierzyciel powinien przeciwko dłużnikowi złożyć pozew do sądu i sprawę wygrać. Po uwzględnieniu roszczenia sąd zasądza na rzecz powoda odpowiednią kwotę pieniędzy lub rzecz – w zależności z jakim roszczeniem powód wystąpił. W konsekwencji sąd wydaje odpowiednie orzeczenie.
3. Każde orzeczenie kończące postępowanie staje się prawomocne po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia lub otrzymania wyroku sądu przesyłką pocztową (np. osoby odsiadujące karę więzienia).
4. Po uprawomocnieniu się orzeczenia sądu następuje drugi etap.
W tym wypadku strona która uzyskała korzystne dla siebie orzeczenie składa do tego samego sądu wniosek o nadanie orzeczeniu klauzuli wykonalności. Dotyczy także pkt 6 lit. c.
5. Trzeci etap procedury polega na złożeniu wniosku do komornika o wszczęcie postępowania egzekucyjnego.
6. Niezbędne dokumenty jakie należy przedstawić komornikowi:
a) wniosek wraz z określeniem jakiego świadczenia oczekuje składający pismo;
b) oryginał wyroku sądu wraz nadaną klauzulą wykonalności;
c) może być także: ugoda zawarta przed sądem, wyrok sądu polubownego lub ugoda zawarta przed tym sądem, ugoda przed mediatorem, akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji (art. 777 k.p.c.) - wszystko z nadaną klauzulą wykonalności.
d) dokonać w odpowiedniej wysokości zaliczki na poczet kosztów ponoszonych przez komornika( komornik określi jej wysokość i wezwie wierzyciela do jej uiszczenia);
e) wskazać źródło egzekucji jeżeli składający wniosek takie zna a może nim być:
- konto bankowe dłużnika;
- oszczędności zdeponowane na lokatach;
- konto maklerskie;
- wynagrodzenie za pracę;
- wynagrodzenie z wykonanych zleceń;
- nieruchomość;
- ruchomość: samochód, meble, wyposażenie domu, obrazy, antyki itd.
W przypadku gdy wierzyciel nie może wskazać sposobu egzekucji, bo nie zna źródeł, z których komornik mógłby zaspokoić jego żądanie, może zlecić ich poszukiwanie komornikowi.
Komornik w pierwszej kolejności wezwie dłużnika do złożenia odpowiednich wyjaśnień.
Następnie wystąpi np. do ZUS-u, o odpowiedź czy dłużnik jest zatrudniony i gdzie, czy pobiera rentę lub emeryturę. do Urzędu Skarbowego, do Centralnej Ewidencji Pojazdów o posiadaniu lub nie pojazdu mechanicznego itd.