Ustalenie ojcostwa w przypadku dziecka urodzonego w małżeństwie
Za ojca dziecka jest uznawany mąż matki. Przepisy kodeksu rodzinnego mówią o tzw. domniemaniu ojcostwa – jeżeli dziecko urodziła kobieta w trakcie trwania małżeństwa albo przed upływem 300 dni od jego ustania lub unieważnienia, domniemywa się, że dziecko pochodzi od męża matki. Domniemania tego nie stosuje się, jeżeli dziecko urodziło się po upływie 300 dni od orzeczenia separacji.
Domniemanie ojcostwa oznacza, że dziecko jest przypisywane mężowi matki. Oznacza to, że nawet jeśli małżonkowie (lub jeden z nich) są pewni i mogą to udowodnić, że ojcem dziecka jest inny mężczyzna, to fakt, że urodziło się ono w czasie małżeństwa (lub 300 dni po jego ustaniu) powoduje, że z prawnego punktu widzenia za ojca dziecka zostanie uznany mąż matki.
Jeśli nie chcemy, aby za ojca dziecka był uznany mąż należy w takim przypadku wystąpić na drogę sądową z pozwem o zaprzeczenie ojcostwa. O zaprzeczenie ojcostwa może wystąpić: mąż matki (czyli domniemany ojciec dziecka), matka dziecka, a także samo dziecko. Przepisy kodeksu rodzinnego bardzo restrykcyjnie określają jednak czas, w jakim z takim pozwem można wystąpić.
Mąż matki może wystąpić do sądu z pozwem o zaprzeczenie ojcostwa tylko w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o urodzeniu dziecka przez żonę. Termin ten nie podlega przywróceniu. Oznacza to, że jeśli mężczyzna dowiedział się, że jego żona urodziła dziecko i ma przekonanie, że jest to jego dziecko, ale np. po roku okaże się, że ojcem może być inny mężczyzna, nie będzie mógł już wystąpić z pozwem o zaprzeczenie ojcostwa nawet jeśli uzyska dowody w postaci np. badań genetycznych.
Również matka dziecka może wystąpić o zaprzeczenie ojcostwa swojego męża tylko w ciągu 6 miesięcy od urodzenia się dziecka. Jeżeli zatem kobieta jest pewna, że jej mąż nie jest ojcem jej dziecka i chce tę kwestię uregulować prawnie we wskazanym wyżej terminie musi wystąpić do sądu. Po tym czasie wystąpienie o zaprzeczenie ojcostwa nie będzie możliwe, niezależnie od woli małżonków i istniejących dowodów.
Dziecko może również wystąpić o zaprzeczenie ojcostwa swojego "dotychczasowego" ojca, czyli męża matki, ale dopiero po osiągnięciu pełnoletności. W przypadku dziecka czas na złożenie odpowiedniego pozwu jest dłuży, bo 3 lata od dnia uzyskania pełnoletności, czyli z reguły do osiągnięcia 21 roku życia.
W sytuacjach wyjątkowych o zaprzeczenie ojcostwa może wystąpić prokurator. Przepisy nie określają tych wyjątkowych sytuacji, mówią jedynie, że pozew może złożyć prokurator, jeśli wymaga tego dobro dziecka lub ochrona interesu społecznego. To prokurator decyduje, czy są podstawy, aby taki pozew został przez niego złożony, czy nie. Ważne jest, że prokurator może wnieść sprawę o zaprzeczenie ojcostwa w każdym czasie, czyli nie wiąże go 6-miesięczny termin, jak w przypadku matki i ojca, ani 3 letni, jak w przypadku dziecka.
Znamienne, iż biologiczny ojciec dziecka nie może wystąpić o zaprzeczenie ojcostwa męża swojej partnerki/matki dziecka. Przepisy kodeksu rodzinnego określają, że o zaprzeczenie ojcostwa może wystąpić tylko mąż matki dziecka, matka, dziecko i prokurator. Oznacza to, że mężczyzna, który uważa się za biologicznego ojca dziecka, kobiety będącej mężatką i który chciałby, aby dziecko zostało prawnie przypisane jemu, nie ma możliwości wystąpienia do sądu z pozwem o zaprzeczenie ojcostwa męża swojej partnerki. Jeśli nie zrobi tego matka dziecka, ani jej mąż, mężczyzna ten nie będzie mógł dochodzić swojego ojcostwa. Jedynym wyjściem w takiej sytuacji jest wystąpienie do prokuratora, aby on złożył odpowiedni pozew do sądu.
W najbliższym czasie na stronie internetowej Fundacji ukaże się blog, w którym omówione zostaną możliwości prawne ustalenia ojcostwa w przypadku dziecka urodzonego poza małżeństwem.
Na mocy ustawy z dnia 16 lutego 2007r. o ochronie konkurencji i konsumentów zadania samorządu powiatowego w zakresie ochrony praw konsumentów wykonuje powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów.
Do katalogu zadań realizowanych przez rzecznika konsumentów należą:
- zapewnienie bezpłatnego poradnictwa konsumenckiego i informacji prawnej w zakresie ochrony interesów konsumentów;
- składanie wniosków w sprawie stanowienia i zmiany przepisów prawa miejscowego w zakresie ochrony interesów konsumentów;
- występowanie do przedsiębiorców w sprawach ochrony praw i interesów konsumentów;
- współdziałanie z właściwymi miejscowo delegaturami Urzędu, organami Inspekcji Handlowej oraz organizacjami konsumenckimi;
- wykonywanie innych zadań określonych w ustawie lub w przepisach odrębnych.
Z perspektywy konsumenta istotne są zadania związane z udzielaniem bezpłatnych porad prawnych w zakresie spraw konsumenckich. Porady te są udzielane odpowiednio w siedzibie starostwa powiatowego (urzędu miasta), zaś w powiatach powyżej 100 tys. Mieszkańców i w miastach na prawach powiatu rzecznik może mieć wyodrębnione biuro.
Konsument może również zwracać się do rzecznika konsumentów z prośbą o wytoczenie powództwa na jego rzecz oraz o wstąpienie do toczącego się postępowania w sprawach o ochronę interesów konsumentów. Ponadto ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów nakłada na przedsiębiorców obowiązek by na wniosek rzecznika udzielił mu wyjaśnienia i informacje będące przedmiotem wystąpienia oraz ustosunkować się do uwag i opinii rzecznika.
Ustawodawca wyposażył rzecznika praw konsumentów nie tylko w instrumenty związane z poradnictwem prawnych, ale również w instrumenty dające możliwość realnego, aktywnego udziału rzecznika w toczących się postępowaniach sądowych, czy też reprezentacji konsumenta instytucjami czy przedsiębiorcami w sprawach konsumenckich.
W 2016 r. została powołana do życia Komisja Kodyfikacyjna Prawa Pracy. Jej głównym zadaniem było opracowanie dwóch projektów aktów prawnych: Kodeksu pracy i Kodeksu zbiorowego prawa pracy.
W połowie marca 2018 r. Komisja podjęła uchwałę o przyjęciu ww. projektów ustaw i tym samym zakończyła swoje prace.
Nowy Kodeks pracy miał dostosować przepisy do rynku pracy w XXI w.
Opracowany przez Komisję projekt Kodeksu pracy jest bardzo rozbudowany (ponad 500 artykułów), zawiera przepisy kazuistyczne i zakłada m.in.:
1) obowiązek uzasadniania wypowiedzeń umów zawartych na czas określony;
2) wprowadzenie instytucji wysłuchania pracownika w przypadku wypowiedzenia umowy o pracę z przyczyn dotyczących pracownika, przez pracodawców zatrudniających powyżej 10 pracowników;
3) wprowadzenie krótszych niż obecnie okresów dla wypowiedzenia umów o pracę zawartych na czas określony w sytuacji, w której odpada cel, na który umowa została zawarta;
4) wprowadzenie możliwości przywrócenia pracownika do pracy po wadliwym wypowiedzeniu także na inne stanowisko pracy niż przed dniem ustania umowy o pracę;
5) możliwość przywrócenia do pracy pracownika zatrudnionego wcześniej na podstawie umowy o pracę zawartej na czas określony;
6) zmianę nazwy sankcji za wadliwe wypowiedzenie lub rozwiązanie umowy o pracę z odszkodowania na zadośćuczynienie, co ma odzwierciedlić to, że utrata pracy wywołuje przede wszystkim skutek w postaci krzywdy, a nie szkody;
7) ujednolicenie wymiaru urlopu wypoczynkowego do 26 dni dla wszystkich pracowników;
8) nowe rodzaje umów o pracę, które do tej pory nie były znane polskiemu prawu pracy, umowy o pracę dorywczą, umowę o pracę tzw. nieetatową;
9) wydłużenie czasu umów o pracę na okres próbny z 3 miesięcy do okresu nie dłuższego niż 182 dni.
Projekty wzbudziły spore kontrowersje zarówno wśród pracowników, jak i pracodawców. Przeciwko projektom wypowiedziała się związki zawodowe.
Należy zaznaczyć, że projekty póki co są jedynie propozycjami ekspertów z zakresu prawa pracy i zostały przekazane na ręce Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Ministerstwo może teraz rozpocząć pracę nad projektami, jednak z zapowiedzi polityków obozu rządzącego wynika, że prace nad projektami nie będą prowadzone.
Niniejsze opracowanie ma na celu wyjaśnienie, jakich czynności należy dopełnić, by sporządzić ważny testament w sytuacji wyjątkowej, gdy nie ma już możliwości sporządzenia testamentu zwykłego, np. własnoręcznego bądź w formie aktu notarialnego. Należy pamiętać, iż zgodnie
z art. 955 k.c., testament szczególny traci moc z upływem sześciu miesięcy od ustania okoliczności, które uzasadniały niezachowanie formy testamentu zwykłego, chyba że spadkodawca zmarł przed upływem tego terminu. Bieg terminu ulega zawieszeniu przez czas,
w ciągu którego spadkodawca nie ma możności sporządzenia testamentu zwykłego.
Istnieje kilka rodzajów testamentów szczególnych.
I. Testament ustny.
W świetle art. 952 § 1. k.c.:
Jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione, spadkodawca może oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków.
Oprócz złożenia oświadczenia przez spadkodawcę, konieczne jest właściwe utrwalenia treści testamentu ustnego, by został on sporządzony w sposób zgodny z prawem. Zgodnie z art. 952
§ 2. i § 3.k.c.:
Treść testamentu ustnego może być stwierdzona w ten sposób, że jeden ze świadków albo osoba trzecia spisze oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia, z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, a pismo to podpiszą spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie.
W wypadku gdy treść testamentu ustnego nie została w powyższy sposób stwierdzona, można ją w ciągu sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku (czyli dnia śmierci spadkodawcy) stwierdzić przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem. Jeżeli przesłuchanie jednego ze świadków nie jest możliwe lub napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, sąd może poprzestać na zgodnych zeznaniach dwóch świadków.
II. Testament sporządzony w trakcie podróży.
Zgodnie z art. 953 k.c.:
Podczas podróży na polskim statku morskim lub powietrznym można sporządzić testament przed dowódcą statku lub jego zastępcą w ten sposób, że spadkodawca oświadcza swą wolę dowódcy statku lub jego zastępcy w obecności dwóch świadków; dowódca statku lub jego zastępca spisuje wolę spadkodawcy, podając datę jej spisania, i pismo to w obecności świadków odczytuje spadkodawcy, po czym pismo podpisują spadkodawca, świadkowie oraz dowódca statku lub jego zastępca. Jeżeli spadkodawca nie może podpisać pisma, należy w piśmie podać przyczynę braku podpisu spadkodawcy. Jeżeli zachowanie tej formy nie jest możliwe, można sporządzić testament ustny.
III. Testamenty wojskowe.
Do testamentów sporządzanych w wyjątkowych okolicznościach należą testamenty wojskowe. Testament wojskowy może być sporządzony tylko w czasie mobilizacji lub wojny albo przebywania w niewoli. Okoliczności dopuszczające sporządzenie testamentu wojskowego nie wyłączają możliwości sporządzenia testamentu w formie przewidzianej w art. 949-953 Kodeksu cywilnego.
Testamenty wojskowe mogą sporządzać:
1) żołnierze Sił Zbrojnych pełniący czynną służbę wojskową,
2) pracownicy cywilni zatrudnieni w Siłach Zbrojnych,
3) osoby cywilne towarzyszące Siłom Zbrojnym, a mianowicie:
a) członkowie personelu stowarzyszenia "Polski Czerwony Krzyż" i innych stowarzyszeń udzielających pomocy wojskowej służbie zdrowia,
b) osoby wykonujące czynności duszpasterskie w Siłach Zbrojnych,
c) członkowie służb pomocniczych i inne osoby wykonujące świadczenia osobiste na rzecz Sił Zbrojnych.
Testament wojskowy może być sporządzony również przez inne osoby cywilne niż wymienione powyżej, jeżeli znajdują się na obszarze będącym pod wyłącznym zarządem organów wojskowych albo na jednostce pływającej Marynarki Wojennej lub na statku powietrznym należącym do Sił Zbrojnych.
Testament wojskowy może być sporządzony według jednej z następujących form:
1) spadkodawca oświadcza swą ostatnią wolę ustnie sędziemu wojskowemu, który spisuje ją w protokole z podaniem miejsca i daty jego sporządzenia, odczytuje protokół spadkodawcy i sporządza o tym wzmiankę; następnie protokół podpisują spadkodawca
i sędzia, a jeżeli spadkodawca nie może się podpisać, sędzia wojskowy powinien zamieścić w protokole uwagę wyjaśniającą powód braku podpisu spadkodawcy;
2) spadkodawca oświadcza swą ostatnią wolę ustnie w obecności dwóch świadków jednocześnie obecnych, z których jeden spisuje wolę spadkodawcy, podając miejsce
i datę jej spisania, a następnie tak sporządzony testament podpisują spadkodawca i dwaj świadkowie;
3) jeżeli spadkodawca nie może się podpisać, oświadcza ustnie swą ostatnią wolę
w obecności trzech świadków jednocześnie obecnych, z których jeden spisuje wolę spadkodawcy podając miejsce i datę jej spisania wraz z wyjaśnieniem powodu braku podpisu spadkodawcy; tak sporządzony testament po odczytaniu go spadkodawcy
i dokonaniu o tym wzmianki podpisują wszyscy trzej świadkowie.
Ponadto w razie obawy rychłej śmierci spadkodawcy wskutek odniesionych ran lub choroby albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie którejkolwiek z określonych powyżej form testamentu wojskowego jest niemożliwe lub bardzo utrudnione, testament wojskowy może być sporządzony również w tej formie, że spadkodawca oświadcza swą ostatnią wolę ustnie wobec dwóch świadków, choćby niejednocześnie obecnych; stwierdzenie treści takiego testamentu może nastąpić w sposób przewidziany w art. 952 § 2 i § 3 Kodeksu cywilnego.
Zgodnie z ustawą z dnia 20 lipca 1990r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy (Dz. U. z 1990r., Nr 54, poz. 310) zwanej dalej ustawą o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym, ilekroć przepisy prawa lub postanowienia układu zbiorowego pracy albo porozumienia w sprawie zakładowego systemu wynagradzania przewidują wliczanie do stażu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownika wynikające ze stosunku pracy, okresów zatrudnienia w innych zakładach pracy, do stażu tego wlicza się pracownikowi także:
1) okresy prowadzenia indywidualnego gospodarstwa rolnego lub pracy w takim gospodarstwie, prowadzonym przez współmałżonka;
2) przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy po ukończeniu 16 roku życia w gospodarstwie rolnym prowadzonym przez rodziców lub teściów, poprzedzające objęcie tego gospodarstwa i rozpoczęcie jego prowadzenia osobiście lub wraz ze współmałżonkiem;
3) przypadające po dniu 31 grudnia 1982 r. okresy pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym w charakterze domownika w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin.
Z analizy powyższych przepisów jest oczywiste, że do omawianego przypadku nie mają zastosowanie dwa pierwsze punkty. Należy zatem rozstrzygnąć, czy osoba pracująca
w gospodarstwie swoich dziadków może być uznana za domownika, dziadka lub babci.
Pojęcie "domownik" nie zostało zdefiniowane we wskazanej wyżej ustawie o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym. Odsyła ona natomiast do znaczenia tego pojęcia w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (T. jedn. Dz. U. z 2016r., poz. 277 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą
o ubezpieczeniu społecznym rolników, która obowiązuje od 01.01.1991r. Według treści jej
art. 6 pkt 2 przez domownika - rozumie się osobę bliską rolnikowi, która:
a) ukończyła 16 lat,
b) pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa rolnego albo w bliskim sąsiedztwie,
c) stale pracuje w tym gospodarstwie rolnym i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy.
Udzielając odpowiedzi na pytanie, czy pracownikowi należy doliczyć do stażu pracy okres pracy przypadający po 01.01.1991r., w charakterze domownika w gospodarstwie rolnym swoich dziadków położonym w tej samej miejscowości należy udzielić odpowiedzi twierdzącej jeśli praca ta spełnia wyżej wymienione warunki. Analizując powyższy przepis ustawy
o ubezpieczeniu społecznym rolników należy na wstępie zauważyć, iż nie ulega wątpliwości, że wnuk jest osobą bliską dla swoich dziadków. Zatem jeśli taki wnuk pracuje w gospodarstwie rolnym swoich dziadków po ukończeniu 16 roku życia, pozostaje z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie ich gospodarstwa rolnego albo w bliskim sąsiedztwie, a ponadto stale pracuje w tym gospodarstwie rolnym i nie jest związany
z dziadkami stosunkiem pracy to taki okres pracy wnuka w gospodarstwie rolnym dziadków należy doliczyć do stażu jego pracy od którego zależą uprawnienia pracownika wynikające
ze stosunku pracy.
Na gruncie omawianego przepisu może budzić jednak wątpliwości, co należy rozumieć przez zamieszkiwanie w bliskim sąsiedztwie. Wobec tego wyjaśnić trzeba, iż bliskie sąsiedztwo w tym znaczeniu oznacza zamieszkiwanie na tyle blisko gospodarstwa rolnego, aby w każdej chwili można było przystąpić do wykonywania czynności - pracy, a więc może to oznaczać zamieszkiwanie w bezpośrednim sąsiedztwie, klika domów dalej lub w tej samej miejscowości (wyrok WSA w Warszawie z dnia 8 czerwca 2010r., II Sa/Wa 136/10, wyrok SO w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 19 maja 2014 r., V U 921/13). Kolejną przesłanką, którą osoba bliska,
w tym przypadku wnuk, musi spełnić, aby jego praca w gospodarstwie rolnym dziadków mogła być doliczona do jego stażu pracy, jest wykonywanie przedmiotowej pracy w sposób stały. Dlatego też prace wykonywane dorywczo, okazjonalnie nie spełniają powyższego wymogu. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 października 2006 r., II UK 42/06 wskazał, iż miernikiem stałości pracy w gospodarstwie rolnym nie jest czas realizacji obowiązków, ale potrzeby związane z jego prowadzeniem. Wymiar czasu pracy domownika ma być stosowny do prawidłowego funkcjonowania gospodarstwa rolnego, zgodnie z jego strukturą, przy uwzględnieniu jego obszaru oraz ilości pracujących w nim osób, przy czym wystarczające dla uznania pracy domownika w gospodarstwie rolnym za stałą jest wykonywanie w jej przebiegu wszystkich zabiegów agrotechnicznych związanych z prowadzoną produkcją w rozmiarze dyktowanym potrzebami i terminami tych prac oraz używaniem ułatwiającego te prace sprzętu. Podobnie orzekł SN w wyroku z dnia 21 kwietnia 1998 r., II UKN 3/98.
Definicja tytułu wykonawczego zawarta została w art. 776 Kodeksu postępowania cywilnego.
Tytułem wykonawczym jest tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności.
Tytuł egzekucyjny jako podstawa egzekucji jest dokumentem urzędowym, który wprost stwierdza istnienie roszczenia wierzyciela względem dłużnika oraz jaki wynika z tego tytułu obowiązek dla samego dłużnika.
Tytuł egzekucyjny fakultatywnie może wskazywać:
a) w jakim terminie powinno nastąpić spełnienie świadczenia,
b) jakie zdarzenie (jeżeli takie ma wystąpić) będzie sankcjonować spełnienie świadczenia,
c) zastrzeżenie, że spełnione świadczenie dłużnika uzależnione jest od świadczenia wzajemnego wierzyciela,
d) w jakim zakresie została ograniczona odpowiedzialności dłużnika, względem wierzyciela,
e) uprawnienie, że wierzyciel może wykonać czynności na koszt dłużnika, jeżeli dłużnik nie wykona czynności w wyznaczonym terminie,
f) termin, do którego wierzyciel może wystąpić o nadanie klauzuli wykonalności,
Klauzula wykonalności jest aktem prawnym nadawanym przez sąd najczęściej I instancji stwierdzającym, iż wydany (wyrok, postanowienie itd.) nadaje się do wykonania.
Tytuł wykonawczy jest podstawą do wszczęcia egzekucji do wysokości świadczenia wskazanego w tytule egzekucyjnym i to z całego majątku dłużnika.
Przykładowym tytułem wykonawczym składającym się z tytułu egzekucyjnego i klauzuli wykonalności jest:
a) ugoda zawarta przed mediatorem, która następnie zatwierdzona została przez sąd, co następuje przez nadanie jej klauzuli wykonalności,
b) wyrok sądu polubownego lub ugoda przed nim zawarta, nadająca się do wykonania w drodze egzekucji, po stwierdzeniu ich wykonalności przez sąd państwowy, w następstwie nadanej klauzuli wykonalności,
c) europejski nakaz zapłaty wydany przez sąd państwa UE, którego wykonalność została stwierdzona w tym państwie na podstawie przepisów rozporządzenia.
Wskazać należy, że w niektórych wypadkach postępowanie egzekucyjne prowadzone może być tylko na podstawie samego tytułu egzekucyjnego. A więc bez nadawania klauzuli wykonalności.
Do takich przypadków należą, np.:
a) prawomocne postanowienie komornika w przedmiocie o ukaraniu grzywną, art. 7681 kpc.
b) prawomocne postanowienie sądu o ustanowieniu zarządcy dla wprowadzenia go w zarząd, art. 7524 § 11, kpc.
c) postanowienie sądu o ogłoszeniu upadłości oraz postanowienie o powołaniu syndyka dla wprowadzenia syndyka w posiadanie majątku, art. 174 ust. 1 prawo upadłościowe,
d) nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym stanowi tytuł zabezpieczenia z chwilą jego wydania, wykonalny bez nadawania mu klauzuli wykonalności, art. 492 § 1 kpc.
e) postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności w części, w jakiej przyznano w nim wierzycielowi zwrot kosztów postępowania klauzulowego, art. 7941 kpc. itd.
Bliscy osób, które zmarły w wyniku wypadku drogowego, błędu lekarskiego lub innego wydarzenia będącego skutkiem bezprawnych działań osób trzecich, mogą domagać się od sprawcy zdarzenia i zakładu ubezpieczeń odszkodowania za znaczne pogorszenie się sytuacji życiowej, zadośćuczynienia za cierpienia psychiczne, a także renty. Sąd może zasądzić na rzecz bliskich zmarłego równocześnie odszkodowanie, zadośćuczynienie i rentę.
Odszkodowanie, zadośćuczynienie i renta to trzy różne uprawienia, które spełniają odmienną funkcję. Odszkodowanie ma na celu wyrównanie strat finansowych, poniesionych w związku utratą bliskiej osoby. Przykładowo, śmierć dorastającego syna, na którego pomoc rodzice mogli liczyć w niedalekiej przyszłości, przy uwzględnieniu zwłaszcza ich skromnych warunków materialnych oraz ich wieku wyłączającego posiadanie nowego potomstwa, stanowi dla rodziców znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej i uzasadnia przyznanie im odszkodowania. Śmierć jedynego żywiciela rodziny również uzasadnia przyznanie odszkodowania, które zrekompensuje rodzinie pogorszenie życiowej sytuacji.
Śmierć osoby bliskiej niesie ze sobą nie tylko pogorszenie sytuacji majątkowej bliskich, ale przede wszystkim bardzo przykre przeżycia psychiczne związane z osamotnieniem, tęsknotą, utratą poczucia bezpieczeństwa. Od sprawcy można domagać się zrekompensowania przykrych przeżyć psychicznych poprzez zapłatę kwoty pieniężnej tytułem tzw. zadośćuczynienia.
O zadośćuczynienie można upominać się nawet wówczas, gdy w wyniku śmierci osoby najbliższej nie doszło do znacznego pogorszenia sytuacji finansowej. Jest ono związane wyłącznie z psychicznymi przeżyciami osób bliskich. Wysokość tej kwoty jest uzależniona od okoliczności konkretnej sprawy. Sądy biorą pod rozwagę przede wszystkim: długotrwałość cierpienia, stopień pokrewieństwa z poszkodowanym, rola jaką pełnił zmarły w rodzinie, wpływ śmierci na funkcjonowanie rodziny, wiek uprawnionego do otrzymania zadośćuczynienia etc. Praktyka orzecznicza wskazuje, że wysokość zadośćuczynienia waha się od kilku do kilkudziesięciu tysięcy złotych.
Odszkodowania i zadośćuczynienia mogą domagać się członkowie najbliższej rodziny zmarłego, przy czym decydujące znaczenie ma tutaj faktyczny stosunek bliskości, a nie stopień pokrewieństwa w rodzinie. Oznacza to, że w pewnych sytuacjach za najbliższego członka rodziny można uznać np. ojczyma, macochę, siostrzeńca. Za najbliższego członka rodziny sądy uznają także dziecko znajdujące się pod opieką rodziny zastępczej. Jeżeli chodzi o odszkodowanie i zadośćuczynienie przepisy gorzej traktują osoby pozostające w konkubinacie. Osoby pozostające we wspólnym pożyciu muszą spełnić dodatkowe warunki, aby dochodzić odszkodowania lub zadośćuczynienia po śmierci partnera. Sytuacja tych osób przedstawia się korzystniej, gdy chodzi o żądanie zapłaty renty.
W przypadku, gdy zmarły miał obowiązek płacenia alimentów na rzecz osób bliskich lub dobrowolnie łożył na ich utrzymanie, mogą oni domagać się od sprawcy wypadku renty w wysokości odpowiadającej kwotom, które otrzymywali od zmarłego. Co istotne, renty mogą dochodzić również dzieci po stracie matki, która co prawda nie zarobkowała, lecz realizowała wobec nich rodzicielski obowiązek wychowania i opieki. Należy wówczas wycenić zaangażowanie matki w wychowanie oraz opiekę nad dziećmi i na tej podstawie żądać zasądzenia odpowiedniej kwoty. Renty może domagać się także małżonek/partner zmarłego, który co prawda zarobkuje samodzielnie, ale zarobione środki nie wystarczają na utrzymanie rodziny, na dotychczasowym poziomie. Uprawnionym do żądania renty jest każda osoba, która pozostawała w bliskich stosunkach ze zmarłym, niezależnie od tego czy pochodzi z jego rodziny. Dlatego, jak wspomniano wyżej, renty może domagać się również partner z nieformalnego związku.
Warto podkreślić, że oprócz wyżej wymienionych świadczeń, sprawca zdarzenia (lub zakład ubezpieczeń) jest obowiązany do zwrotu kosztów leczenia oraz kosztów pogrzebu zmarłego. Zwrotu tych kosztów może domagać się każdy, kto faktycznie je pokrył, niezależnie od tego czy należy do rodziny. Ponadto, sąd powinien zasądzić pełną kwotę wydatków na pogrzeb, niezależnie od tego, że został wypłacony zasiłek pogrzebowy.
Komornik sądowy jest organem egzekucji sądowej, a jego status w przestrzeni zawodowej określa się jako funkcjonariusz publiczny. Do podstawowych obowiązków komornika należy wykonywanie czynności egzekucyjnych w zakresie i na podstawie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji.
Komornik posiada uprawnienie do stosowania środków przymusu. Sprawność przeprowadzenia egzekucji przez komornika niekiedy wymaga stosowania ustawowego nacisku po stronie dłużnika lecz należy wskazać, że wiąże się także z odpowiedzialnością komornika za szkody wyrządzone w przypadku niezgodnego z prawem działania lub zaniechania działania. Komornik ma prawo do używania pieczęci urzędowej z godłem naszego państwa.
Organ egzekucyjny w ramach swojego statusu korzysta z ochrony prawa karnego, która przysługuje mu jako funkcjonariuszowi publicznemu. Mimo objęcia komornika ochroną nie jest on jednak zwolniony od tej odpowiedzialności karnej w przypadku dopuszczenia się w ramach sprawowanego urzędu tzw. przestępstwa urzędniczego, o którym traktuje kodeks karny w art. 228, art. 230 a, czy art. 231.
Komornik w trakcie wykonywania swoich obowiązków podporządkowany jest tytułowi wykonawczemu okazanemu przez wierzyciela. W ramach wykonywanej egzekucji nie dokonuje on oceny samego orzeczenia pod kątem słuszności, lecz wykonuje ustawowe obowiązki.
Komornik podlega nadzorowi sądowemu w ramach sprawowanego urzędu. Dotyczy on oceny prawidłowości wykonywanych czynności egzekucyjnych. Regulacje prawne dotyczące tej kwestii zawarte są w przepisach kodeksu postępowania cywilnego w części trzeciej dotyczącej postępowania egzekucyjnego w art. 758 – 1088.
Drugi rodzaj nadzoru działalności komornika polega na kontroli administracyjnej i powierzony został prezesowi sądu rejonowego, przy którym działa komornik.
Komornik podlega także nadzorowi przez własną korporację zawodową tj. izbę komorniczą. Nadzór polega na ocenie, skuteczności, terminowości i rzetelności podjętego postępowania egzekucyjnego.
Kodeks postępowania administracyjnego to podstawowy akt prawny regulujący polską procedurę administracyjną, który posługuje się dość prostą i ogólną definicją strony w postępowaniu administracyjnym. Od tego, czy dany podmiot będzie mógł występować w charakterze strony zależy wiele czynników, które będą miały wpływ na dalsze kształtowanie jego praw oraz obowiązków. Definicja strony w postępowaniu administracyjnym nie jest przy tym tożsama z pojęciem strony na gruncie Kodeksu postępowania cywilnego i karnego.
Zgodnie z treścią art. 28 i 29 KPA, stroną jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek. Stwierdzenie istnienia interesu prawnego wymaga ustalenia czy istnieje realny związek pomiędzy obowiązującą normą prawa, a sytuacją prawną konkretnego podmiotu, polegający na tym, że akt administracyjny jakim jest decyzja może mieć wpływ na sytuację prawną tego podmiotu. Interes taki powinien być bezpośredni, konkretny, realny i znajdować potwierdzenie w okolicznościach faktycznych, które uzasadniają zastosowanie normy prawa materialnego. Jak podkreśla NSA w Warszawie w wyroku z dnia 18 kwietnia 2013 r. (sygn. akt I OSK 1957/11), interes prawny jest określany jako osobisty, konkretny i aktualny, prawnie chroniony interes, który może być realizowany na podstawie określonego przepisu, bezpośrednio wiążący się z indywidualnie i prawnie chronioną sytuacją strony. Warto o tym pamiętać w szczególności w przypadkach, gdy wynik prowadzonego postępowania jedynie pośrednio oddziałuje na sytuację faktyczną bądź prawną podmiotu. Przykładowo, stronami postępowania w przedmiocie wydania pozwolenia na budowę będą właściciele nieruchomości sąsiadujących z nieruchomością, której pozwolenie ma dotyczyć. Podobnie stronami postępowania o udzielenie zezwolenia na prowadzenie fermy zwierząt futerkowych będzie szeroki krąg właścicieli bądź użytkowników terenów, na których może występować szkodliwe oddziaływanie tego rodzaju działalności.
Stronami mogą być zarówno osoby fizyczne jak i osoby prawne, a gdy chodzi o państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne i organizacje społeczne - również jednostki nieposiadające osobowości prawnej. Przymiotu takiego nie posiadają natomiast spółki prawa cywilnego, gdyż nie mieszczą się one w żadnej kategorii podmiotów wymienionych w powyższej regulacji. Spółka taka nie jest bowiem odrębnym podmiotem prawa – jest to jedynie szczególnego rodzaju umowa o charakterze zobowiązaniowym. Spółka cywilna nie ma zdolności prawnej, a zatem nie może być co do zasady podmiotem praw i obowiązków w postępowaniu administracyjnym. Nałożenie na spółkę cywilną uprawnień lub obowiązków może nastąpić wyłącznie wtedy, gdy przepis szczególny tak stanowi. Tym samym wobec braku podmiotowości spółki cywilnej, postępowanie administracyjne, które dotyczy spółki cywilnej, w istocie dotyczy praw i obowiązków jej wspólników.
Art. 30 k.p.a. uzależnia bycie stroną od dodatkowych przesłanek - od zdolności prawnej oraz zdolności do czynności prawnych, które powinny być ocenianie na gruncie prawa cywilnego, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.
Charakter strony, przysługujący osobie fizycznej wygasa wraz z jej śmiercią, a więc nie tylko nie można wszcząć postępowania ani wydać decyzji w stosunku do osoby zmarłej, ale także decyzja taka nie może z powodu braku możliwości fizycznego jej doręczenia wywołać żadnych skutków prawnych. W przypadku natomiast osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej taka sytuacja będzie miała miejsce, gdy podmioty te utracą swój byt prawny – np. na skutek likwidacji spółki, ogłoszenia jej upadłości czy też poprzez jej połączenie z inną spółką. W tym ostatnim przypadku, sukcesorem praw i obowiązków takiej spółki staje się spółka przejmująca. Z chwilą wykreślenia, spółka traci zdolność prawną - nie może być podmiotem praw i obowiązków z zakresu prawa administracyjnego. Innymi słowy w stosunku do osoby prawnej, która zakończyła swój byt prawny na skutek połączenia, przejęcia bądź likwidacji, nie można wszcząć ani prowadzić postępowania. Nie mogą też być do niej kierowane żadne indywidualne rozstrzygnięcia (decyzje).
Istotne na gruncie powyższego jest to, iż podmiot, który nie jest i nie może stać się stroną postępowania administracyjnego, nie posiada zdolności administracyjnoprawnej tj. zdolności do bycia podmiotem praw i obowiązków, o których rozstrzyga się w drodze decyzji administracyjnej, nie może zatem skutecznie wnieść odwołania od wydanego w sprawie rozstrzygnięcia. Podmiot taki może natomiast złożyć zażalenie na postanowienie organu o odmowie wszczęcia postępowania. Zażalenie takie składa się do organu wyższego stopnia za pośrednictwem organu, który postanowienie wydał, w terminie 7 dni od dnia doręczenia postanowienia.
Czy zakupiony przez Internet towar można zwrócić do sprzedawcy i jednocześnie odzyskać pieniądze? Oto co mówią na ten temat przepisy, a konkretnie ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta.
Dzięki zapisom ww. ustawy kupującym o wiele łatwej jest dokonać zwrotu towaru nabytego w sklepie internetowym w porównaniu z tradycyjnymi zakupami w sklepach stacjonarnych. Konsumenci mogą bowiem korzystać z prawa do odstąpienia od umowy zawartej na odległość. Kupujący nie ma przy tym obowiązku podawania przyczyny odstąpienia od umowy. Aby odstąpienie było skuteczne konsument powinien działać według kilku dość prostych zasad.
Po pierwsze konieczne jest wysłanie sprzedawcy oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Treść oświadczenia każdy może przygotować samodzielnie, ale warto pamiętać, że wiele sklepów internetowych udostępnia gotowe formularze dołączane bezpośrednio do zamówienia. Poza tym, wzór takiego formularza znajduje się w ustawie o prawach konsumenta. Niektórzy sprzedawcy dodatkowo zapewniają możliwość złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy drogą elektroniczną.
Po drugie, odstąpienie od umowy jest ważne jeśli oświadczenie, o którym mowa powyżej, zostanie złożone w ciągu 14 dni kalendarzowych liczonych od momentu objęcia zakupionej rzeczy w posiadanie przez konsumenta lub wskazaną przez niego osobę trzecią, inną niż przewoźnik. Zasady rozpoczęcia biegu ww. terminu są inne w sytuacji umów obejmujących wiele rzeczy dostarczanych osobno, partiami lub w częściach oraz w sytuacji regularnego dostarczania rzeczy przez czas oznaczony. Sprzedawca powinien poinformować konsumenta o przysługującym mu prawie do odstąpienia od umowy, a jeśli tego nie zrobi to prawo do odstąpienia wydłuży się aż do 12 miesięcy od momentu upływu opisanego powyżej 14-sto dniowego terminu.
Po trzecie, odstąpienie od umowy wywołuje skutek polegający na tym, że umowę uznaje się za niezawartą, dlatego sprzedawca i konsument muszą dokonać wzajemnie zwrotu świadczeń. Po stronie osoby dokonującej zakupu nietrafionego prezentu świątecznego powstaje zatem obowiązek zwrotu towaru. Nie ma przymusu aby złożenie oświadczenia o odstąpieniu od umowy nastąpiło jednocześnie ze zwrotem rzeczy sprzedawcy. Zgodnie z brzmieniem art. 34 ust. 1 ustawy o prawach konsumenta rzecz powinna zostać zwrócona sprzedawcy lub przekazana osobie upoważnionej przez sprzedawcę do odbioru niezwłocznie, ale nie później niż 14 dni od odstąpienia od umowy, chyba że sprzedawca zaproponował, że sam dokona odbioru rzeczy. Termin będzie zachowany jeśli rzecz zostanie odesłana przed jego upływem. Konsument ponosi tylko bezpośrednie koszty zwrotu rzeczy, chyba że sprzedawca sam zgodził się je ponieść lub nie poinformował konsumenta o konieczności ich poniesienia. Poza tym, po stronie sprzedawcy przepisy nakładają obowiązek zwrotu wszystkich dokonanych przez konsumenta płatności, w tym również kosztów dostarczenia rzeczy. Warto podkreślić, że sprzedawca jest zobligowany do pokrycia tylko najtańszego sposobu dostarczenia towaru spośród sposobów, które przedstawił w swojej ofercie. Zwrot ceny powinien nastąpić niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 14 dni od otrzymania oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Art. 32 ust. 2 ustawy o prawach konsumenta wskazuje, że sprzedawca dokonuje zwrotu płatności przy użyciu takiego samego sposobu zapłaty jakiego użył konsument, chyba że konsument wyraził zgodę na inny sposób zwrotu pieniędzy.
Na koniec pozostała jeszcze jedna dość istotna kwestia. Konsument ponosi odpowiedzialność za zmniejszenie wartości rzeczy, jeśli korzystał z zakupionego towaru w sposób wykraczający poza konieczny do stwierdzenia charakteru, cech funkcjonowania rzeczy. Zasada ta nie obowiązuje jeśli sprzedawca nie poinformował konsumenta o prawie do odstąpienia od umowy. Ponadto art. 38 ustawy o prawach konsumenta określa wyjątkowe przypadki, kiedy konsumentowi nie przysługuje prawo do odstąpienia od umowy.