Ustawą z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1469), dokonano wielu istotnych zmian w procedurze cywilnej.
Celem nowelizacji było wprowadzenie kompleksowej reformy postępowania w sprawach cywilnych bazującej na usprawnieniu, uproszczeniu i przyspieszeniu rozpoznawania spraw przed sądami powszechnymi.
Właściwość sądu.
Nowelizacja wprowadziła liczne zmiany w zakresie przepisów o właściwości sądu. Sąd w celu sprawdzenia wartości przedmiotu sporu może zarządzić dochodzenie (art. 25 § 1 k.p.c.); Zgodnie z nowym przepisem art. 34 § 2 k.p.c. ustawodawca sprecyzował, że za miejsce wykonania umowy uważa się miejsce spełnienia świadczenia charakterystycznego dla umowy danego rodzaju, w szczególności w przypadku: sprzedaży rzeczy ruchomych – miejsce, do którego rzeczy te zgodnie z umową zostały lub miały zostać dostarczone; świadczenia usług – miejsce, w którym usługi zgodnie z umową były lub miały być świadczone. W przepisie art. 351 k.p.c. wprowadzono ułatwienie w sprawach o ochronę dóbr osobistych, wskazując, że w przypadku dóbr osobistych naruszonych przy wykorzystaniu środków masowego przekazu, powództwo można wytoczyć przed sąd właściwy dla miejsca zamieszkania lub siedziby powoda. Podobne rozwiązanie zastosowano w sprawach wynikających z czynności bankowej przeciwko bankowi, także bankowi hipotecznemu (art. 371k.p.c.) . Z kolei w przypadku spraw dotyczących nieruchomości, ustawodawca w nowym przepisie art. 38 § 3 k.p.c. umożliwił przekazanie sprawy przez sąd właściwy innemu sądowi na zgody wniosek stron i jeżeli przemawiają za tym względy celowości. Wprowadzono możliwość przekazania sprawy przez Sąd Najwyższy do rozpoznania innemu równorzędnemu sądowi z sądem występującym w wypadku, gdy wymaga tego wzgląd na dobro wymiaru sprawiedliwości (art. 441 k.p.c.), a także uregulowano właściwość sądu w wypadku, gdy stroną jest Skarb Państwa, zaś państwową jednostką organizacyjną, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie – sąd (art. 442 k.p.c.).
Pozostawienia pisma bez rozpoznania.
Wprowadzono nowy sposób załatwienia sprawy, tj. pozostawienie pisma bez rozpoznania, co nie wymaga od sądu podejmowania żadnych czynności, z wyjątkiem zawiadomienia wnoszącego pismo przez przewodniczącego o pozostawieniu pisma bez rozpoznania przy złożeniu pierwszego pisma. Pozostawienie pisma bez rozpoznania może mieć miejsce tylko wtedy, gdy ustawa tak stanowi i nie podlega zaskarżeniu. Taki sposób załatwienia sprawy następuje w wypadku złożenia: niedopuszczalnego wniosku o wyłączenie sędziego (art. 531 k.p.c.), niedopuszczalnego wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu (art. 1172 § 2 k.p.c.), niedopuszczalnego wniosku o sprostowanie orzeczenia (art. 3501 k.p.c.).
Zwrot pozwu na podstawie art. 1861 k.p.c.
Zgodnie z w/w przepisem, pismo które zostało wniesione jako pozew, a z którego nie wynika żądanie rozstrzygnięcia sporu o charakterze sprawy cywilnej., podlega zwrotowi. W przepisie tym chodzi o pierwsze pismo wniesione w sprawie, na podstawie którego nie można ustalić, jakiego żądania dochodzi powód przed sądem. Przy wykładni tego przepisu należy wziąć pod uwagę art. 199 § 1 pkt 1 k.p.c. oraz 130 k.p.c. Jeżeli z treści pisma wynika, że dotyczy ono sprawy, w której droga sądowa jest niedopuszczalna, sąd powinien pozew odrzucić, a nie przewodniczący zwrócić na podstawie art. 1861 k.p.c. W wypadku zaś, gdy z treści pisma „wynika żądanie rozstrzygnięcia sporu o charakterze sprawy cywilnej”, ale zostało ono sformułowane nieprawidłowo lub nieprecyzyjnie, wtedy przewodniczący powinien podjąć próbę ustalenia treści żądania pozwu w trybie art. 130 k.p.c. Przepis ten powinien mieć zastosowanie wtedy, gdy z treści pisma nie wynika żądanie rozpoznania jakiejkolwiek sprawy. Na podstawie art. 394 § 1 pkt 1 k.p.c. zarządzenie o zwrocie pozwu na podstawie art. 1861 k.p.c. jest zaskarżalne zażaleniem. Decyzja o odstąpieniu od stosowania komentowanego przepisu należy do przewodniczącego i powinny za nią przemawiać wyjątkowe okoliczności.