Blog

• Pierwsza z nich to osoby, które nie ukończyły 18. roku życia, a zostały podjęte wobec nich działania mające na celu zapobieganie lub zwalczanie demoralizacji,
• Druga kategoria to osoby, które ukończyły 13 lat, ale przed ukończeniem 17. roku życia dopuściły się popełnienia czynu karalnego,
• Trzecia kategoria obejmuje osoby do ukończenia 21. roku życia, wobec których sąd orzekł zastosowanie środków wychowawczych lub poprawczych.

Celem działań podejmowanych na podstawie ustawy z dnia 26.10.1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich jest:
dążenie do przeciwdziałania demoralizacji i przestępczości nieletnich, stwarzanie warunków powrotu do normalnego życia tym nieletnim, którzy popadli w konflikt z prawem oraz
umacnianie funkcji opiekuńczo-wychowawczej i poczucia odpowiedzialności rodzin za wychowanie nieletnich.

Postępowanie w sprawach nieletnich prowadzi sąd rodzinny właściwy według miejsca zamieszkania nieletniego, a w razie trudności w ustaleniu miejsca zamieszkania - według miejsca jego pobytu.

Stronami postępowania w sprawie nieletnich są:
Nieletni, Rodzice nieletniego, ewentualnie opiekun nieletniego lub osoba, pod której pieczą nieletni faktycznie pozostaje,
Prokurator.

Wobec nieletniego Sąd rodzinny stosuje następujące środki zapobiegania i zwalczania demoralizacji i przestępczości:
Środki wychowawcze, do których zalicza się:

1) udzielenie upomnienia;
2) zobowiązanie nieletniego do określonego postępowania, np. do naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego, do przeproszenia pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy, do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, do powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się w stan odurzenia;
3) ustanowienie nadzoru rodziców, opiekuna lub kuratora;
4) orzeczenie zakazu prowadzenia pojazdów;
5) umieszczenie w młodzieżowym ośrodku wychowawczym albo w rodzinie zastępczej zawodowej;

Środki poprawcze, w postaci umieszczenia w zakładzie poprawczym.

Środki leczniczo – wychowawcze, w postaci:

1) umieszczenia w szpitalu psychiatrycznym – w razie stwierdzenia u nieletniego upośledzenia umysłowego, choroby psychicznej lub innego zakłócenia czynności psychicznych bądź nałogowego używania alkoholu albo innych środków w celu wprowadzenia się w stan odurzenia,
2) umieszczenia w młodzieżowym ośrodku wychowawczym - jeżeli zachodzi potrzeba zapewnienia nieletniemu jedynie opieki wychowawczej,
3) umieszczenia w domu pomocy społecznej - w sytuacji głębokiego upośledzenia.

Postępowanie kończy się wydaniem postanowienia, w którym sąd stwierdza, czy nieletni wykazuje przejawy demoralizacji lub popełnił czyn karalny oraz orzeka o stosowaniu odpowiednich środków wychowawczych lub poprawczych.

Odpowiedzialność nieletnich przed sądem karnym

W szczególnych okolicznościach nieletni może odpowiadać przed sądem karnym na zasadach ogólnych określonych w przepisach Kodeksu karnego.  Taka sytuacja może nastąpić, w sytuacji gdy nieletni: dopuści się jednego z czynów zabronionych, wskazanych w art. 10 § 2 k.k. dokonał czynu karalnego po ukończeniu 15 -tego, a przed ukończeniem 17 – tego roku życia, a stopień jego rozwoju, jego właściwości i warunki osobiste uzasadniają możliwość przypisania mu winy, oraz wcześniej zastosowane środki wychowawcze lub poprawczy okazały się nieskuteczne.

Art. 10 § 2 k.k. zawiera katalog czynów zabronionych, których dopuszczenie się przez nieletniego może skutkować ponoszeniem odpowiedzialności karnej na zasadach określonych w Kodeksie Karnym. Są to następujące przestępstwa:

1. zamach na życie prezydenta (art. 134 k.k.),
2. zabójstwo umyślne (art. 148 § 1–3 k.k.),
3. spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 156 § 1 k.k.),
4. spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, jeżeli następstwem jest
śmierć człowieka (art. 156 § 3 k.k.),
5. sprowadzenie zdarzenia, które zagraża życiu, zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach lub/i w następstwie powoduje śmierć człowieka (art. 163 § 1 lub § 3 k.k.),
6. przejęcie kontroli nad statkiem wodnym lub powietrznym (art. 166 k.k.),
7. sprowadzenie katastrofy w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, które zagraża życiu, zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach lub/i w następstwie powoduje śmierć człowieka (art. 173 § 1 lub § 3 k.k.),
8. pozbawienie człowieka wolności (art. 189 k.k.),
9. handel ludźmi (art. 189a k.k.),
10. zgwałcenie ze szczególnym okrucieństwem lub wspólnie z inną osobą (art. 197 § 3 k.k.),
11. wykorzystanie bezradności lub upośledzenia osoby w celu doprowadzenia jej do obcowania płciowego (art. 198 k.k.),
12. obcowanie płciowe z małoletnim (art. 200 k.k.),
13. prezentowanie i rozpowszechnianie pornografii (art. art. 202 § 3, 4, 4a, 4b lub 4c k.k.),
14. stręczycielstwo i sutenerstwo (art. 204 § 3 k.k.)
15. wzięcie lub przetrzymywanie zakładnika (art. 252 § 1–2 k.k.),
16. dokonanie rozboju (art. 280 k.k.).

Postępowanie karne wobec nieletniego toczy się według przepisów Kodeksu postępowania karnego, z następującymi odstępstwami:

1. postępowanie przygotowawcze prowadzi sąd rodzinny,
2. nieletni musi mieć obrońcę,
3. rodzice lub opiekun nieletniego mają prawa strony,
4. tymczasowe aresztowanie może być zastosowane tylko wtedy, gdy umieszczenie w schronisku dla nieletnich byłoby niewystarczające,
5. orzeczona kara nie może przekroczyć dwóch trzecich górnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego za przypisane sprawcy przestępstwo;
6. sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.
7. w stosunku do sprawcy, który popełnił występek po ukończeniu lat 17, lecz przed ukończeniem lat 18, sąd zamiast kary stosuje środki wychowawcze, lecznicze albo poprawcze przewidziane dla nieletnich, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają.