Blog

Sądem spadku jest sąd ostatniego miejsca pobytu spadkodawcy w Polsce, a jeżeli tego miejsca nie da się ustalić – sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część. W braku powyższych podstaw sądem spadku jest sąd rejonowy dla miasta stołecznego Warszawy.

Zasady sporządzania spisu inwentarza

Spis inwentarza ma charakter dokumentu urzędowego i jest sporządzany na wniosek lub z urzędu. Wniosek o sporządzenie spisu inwentarza złożyć może osoba, która uprawdopodobni, że jest spadkobiercą, uprawnionym do zachowku lub zapisobiercą, a także wykonawca testamentu, wierzyciel mający pisemny dowód należności przeciwko spadkodawcy lub właściwy urząd skarbowy. Nadzór nad czynnościami spisu inwentarza sprawuje Sąd, który wydał postanowienie o sporządzeniu spisu inwentarza.

Z urzędu postanowienie o sporządzeniu spisu inwentarza sąd wydaje w dwóch przypadkach:

• gdy złożono oświadczenie woli o przyjęciu spadku wraz z dobrodziejstwem inwentarza a spis nie został do tej pory sporządzony (milczenie spadkobiercy w obecnym stanie prawnym również uznawane jest za oświadczenie woli dziedziczenia z dobrodziejstwem inwentarza),
• gdy spis nie został do tej pory sporządzony, a został wyznaczony sądownie kurator do zarządu spadkiem nieobjętym.

Sąd nie ma obowiązku wydać z urzędu postanowienia o sporządzeniu spisu inwentarza, gdy spadkobierca jest traktowany tak jakby przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, tj. po upływie sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania oraz w przypadku gdy spadkobiercą jest Skarb Państwa lub gmina (art. 1015 § 2 oraz art. 1023 § 2 Kodeksu cywilnego).

Na postanowienie w przedmiocie sporządzenia spisu inwentarza przysługuje zażalenie.

Po wydaniu postanowienia o sporządzeniu spisu inwentarza Sąd zarządza jego ogłoszenie, które zamieszcza się na stronie internetowej oraz na tablicy ogłoszeń sądu spadku.

O terminie spisu inwentarza zawiadamia się wnioskodawcę i spadkobierców oraz wykonawcę testamentu, kuratora spadku, dozorcę lub zarządcę tymczasowego. Nieprzybycie zawiadomionych osób nie wstrzymuje dokonania spisu inwentarza.

W spisie inwentarza komornik zamieszcza przedmioty należące do spadku i przedmioty zapisów windykacyjnych, z zaznaczeniem wartości każdego z tych przedmiotów oraz długi spadkowe ze wskazaniem wysokości każdego z nich. Wartość przedmiotów należących do spadku i przedmiotów zapisów windykacyjnych komornik ustala według stanu i cen z chwili otwarcia spadku, a wysokość długów spadkowych – według stanu z chwili otwarcia spadku. Jeśli zajdzie taka potrzeba majątek spadkowy lub jego część może zostać poddany wycenie przez biegłego rzeczoznawcę, w szczególności dotyczy to nieruchomości. Na czynności komornika przeprowadzającego spis inwentarza przysługuje skarga do sądu, który wydał postanowienie o sporządzeniu spisu inwentarza.

Wciągnięte do spisu inwentarza ruchomości i nieruchomości pozostawia się w posiadaniu jednego lub kilku spadkobierców a jeżeli między spadkobiercami istnieje spór co do pozostawienia poszczególnych składników majątku spadkowego w posiadaniu danego spadkobiercy Sąd spadku rozstrzygnie w drodze postanowienia w czyim posiadaniu pozostawić majątek względnie zdecyduje o złożeniu go do depozytu sądowego.

Po wykonaniu postanowienia o sporządzeniu spisu inwentarza komornik przesyła akta sądowi spadku. W razie ujawnienia przedmiotu należącego do spadku, przedmiotu zapisu windykacyjnego lub długu spadkowego niezamieszczonego w spisie inwentarza – sąd spadku wydaje z urzędu postanowienie o sporządzeniu uzupełniającego spisu inwentarza.

Sporządzenie spisu inwentarza wiąże się z kosztami – opłata sądowa od wniosku wynosi 100 zł. Znacznie wyższe są jednak koszty komornicze – składają się na nie w szczególności: opłata stała, wydatki gotówkowe komornika przy dokonywaniu czynności i ewentualnie koszt wyceny majątku przez biegłych rzeczoznawców.

Szczegółowe zasady sporządzania inwentarza zawarte są w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 1 października 1991r. w sprawie szczegółowego trybu postępowania przy zabezpieczaniu spadku i sporządzaniu spisu inwentarza (Dz. U. z 1991r., nr 92, poz. 411).

Wykaz inwentarza

Od 18 października 2015r., dla spadków otwartych po tym dniu, spadkobierca, zapisobierca windykacyjny i wykonawca testamentu mogą sporządzić opis majątku spadkodawcy i tym samym określić odpowiedzialność za długi spadku przyjętego z dobrodziejstwem inwentarza sporządzając wykaz inwentarza.

Dokument ten można sporządzić samodzielnie na formularzu „Wykaz inwentarza” (jest on dostępny m. in. na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości), albo przed notariuszem, który przygotuje protokół w formie aktu notarialnego i prześle go do sądu spadku. W razie powzięcia wiedzy o okolicznościach wpływających na zmianę danych ujętych w wykazie, można go w przyszłości zmienić lub uzupełnić.

W wykazie inwentarza należy z należytą starannością ujawnić przedmioty należące do spadku oraz przedmioty zapisów windykacyjnych, z podaniem ich wartości według stanu i cen z chwili otwarcia spadku, a także długi spadkowe i ich wysokość według stanu z chwili otwarcia spadku.

Spadkobierca, który złożył wykaz inwentarza spłaca długi spadkowe zgodnie ze złożonym wykazem. Nie może jednak zasłaniać się brakiem znajomości wykazu inwentarza złożonego przez innego spadkobiercę (zapisobiercę windykacyjnego lub wykonawcę testamentu).  

Sporządzenie wykazu inwentarza i złożenie go w sądzie jest bezpłatne, składający wykaz ponosi jedynie opłaty notarialne.

Wnioskując do sądu o sporządzenie spisu inwentarza względnie sporządzając samodzielnie wykaz inwentarza należy mieć na uwadze przepis art. 1031 § 2 Kodeksu cywilnego, który stanowi, że jeżeli spadkobierca podstępnie pominął w wykazie inwentarza lub podstępnie nie podał do spisu inwentarza przedmiotów należących do spadku lub przedmiotów zapisów windykacyjnych albo podstępnie uwzględnił w wykazie inwentarza lub podstępnie podał do spisu inwentarza nieistniejące długi, nie będzie podlegał ochronie wynikającej z zasady dobrodziejstwa inwentarza. Oznacza to, że osoba, która umyślnie zaniży wartość nabytego spadku, będzie odpowiadała za długi spadkowe całym swoim majątkiem. Brak wiedzy, co do zakresu majątku spadkowego rodzić może potencjalne niebezpieczeństwo odpowiedzialności także w przypadku niecelowego pominięcia składnika majątkowego a w każdym razie konieczność wykazania braku podstępności takiego działania.

Jeśli został sporządzony zarówno spis inwentarza jak i wykaz inwentarza, w przypadku rozbieżności co do treści tych dokumentów większe znaczenie będzie miał spis inwentarza.