PRZEDMIOT OPODATKOWANIA
Podatek od czynności cywilnoprawnych – dalej jako PCC, jest opłatą skarbową, którą należy opłacić od dokonania czynności prawnych, które nie zostały obciążone podatkiem VAT. PCC wystąpi w przypadku, gdy przedmiotem zawartej umowy będą rzeczy lub prawa majątkowe znajdujące się na terytorium Polski, lub znajdujące się za granicą, pod warunkiem, że ich nabywca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę w Polsce, oraz umowa zawarta została również w Polsce.
umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych;
umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku;
umowy darowizny – w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów, albo zobowiązań darczyńcy;
umowy dożywocia;
umowy o dział spadku, oraz umowy o zniesienie współwłasności – w części dotyczącej spłat lub dopłat;
umowy ustanowienie hipoteki;
umowy ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności;
umowy depozytu nieprawidłowego;
umowy spółki.
TERMINY I SPOSÓB ZGŁOSZENIA
Zawarcie powyższych umów zobowiązuje podatnika do zgłoszenia ich zawarcia na właściwym formularzu deklaracji (PCC-3), na której dokonuje się wykazania zawartej czynności jak i zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych do urzędu skarbowego, któremu podatnik podlega (co do zasady właściwy ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę).
Należy pamiętać, iż podatkowi podlegają również zmiany ww. umów, o ile prowadzą do podwyższenia podstawy opodatkowania, a także orzeczenia sądów oraz ugody wywołujące takie same skutki prawne, jak czynności cywilnoprawne.
Złożenia druku PCC-3 oraz zapłaty podatku należy dokonać w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego, który zwykle przypada na dzień zawarcia umowy. Z wyłączeniem przypadków, gdy podatek jest pobierany przez płatnika - płatnikami podatku od czynności cywilnoprawnych są notariusze. Pobierają oni podatek od czynności cywilnoprawnych dokonywanych w formie aktu notarialnego i przekazują organowi podatkowemu. Co istotne podatnik samodzielnie zobowiązany jest obliczyć i uregulować podatek – bez wezwania ze strony urzędu skarbowego.
Wypełniony formularz podatnik powinien złożyć do właściwego urzędu skarbowego: osobiście, wysłać listem poleconym lub elektronicznie.
WYSOKOŚĆ PCC
Wysokość podatku od czynności cywilnoprawnych podlegającego wpłacie do urzędu, uzależniona jest od wartości nabytej rzeczy lub prawa majątkowego, oraz zastosowanej stawki podatku, która przypisana jest według rodzaju zawartej umowy. Wykaz obowiązujących stawek podatku od czynności cywilnoprawnych został ujęty w art. 7 ust. 1 ustawy o PCC. Przykładowo dla umowy sprzedaży rzeczy ruchomych, stawka podatku wynosi 2% podstawy opodatkowania, natomiast dla umowy pożyczki, oraz depozytu nieprawidłowego wynosi co do zasady 0,5%.
ZBIORCZA DEKLARACJA W SPRAWIE PCC
Co do zasady podatnik, który dokonuje kilku czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych składa osobne deklaracje PCC-3 na każdą z dokonanych czynności, nawet gdy wystąpiły one w tym samym miesiącu. Od 1 lipca 2019 roku weszły w życie przepisy ułatwiające spełnienie tego obowiązku. Polega ono na tym, że podatnik może złożyć za dany miesiąc zbiorczą deklarację w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych, według ustalonego wzoru – formularz PCC-4, oraz obliczyć i wpłacić podatek w terminie do siódmego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy, pod warunkiem że dokonał w danym miesiącu co najmniej trzech czynności cywilnoprawnych obejmujących umowę pożyczki lub umowę sprzedaży rzeczy ruchomych lub praw majątkowych, a ostatnia z tych czynności zostanie dokonana przed upływem 14 dni od dnia dokonania pierwszej z nich.
Natomiast niezależnie czy wystąpią umowy tego samego rodzaju, czy różne (spośród wymienionych), podatnik przy spełnieniu powyższych wymogów, może spełnić obowiązek wobec PCC na zbiorczej deklaracji. Zapłata wyliczonego podatku, powinna być wykonana jednym przelewem.
ZWOLNIENIA Z PCC
Katalog czynności cywilnoprawnych, które są zwolnione od podatku od czynności cywilnoprawnych, został zawarty w art. 8 i 9 ustawy o PCC., są to np. sprzedaż walut obcych; sprzedaż obligacji skarbowych; sprzedaż rzeczy ruchomych, jeżeli podstawa opodatkowania nie przekracza 1000 zł.
Jeżeli wartość nabytej rzeczy ruchomej stanowiącej podstawę opodatkowania, nie przekracza 1000 zł (wartość zawarta w umowie), to podatnik może skorzystać ze zwolnienia od PCC, na co wskazuje art. 9 ust. 6 ustawy o PCC.
Jeżeli podstawa opodatkowania od nabycia rzeczy ruchomych np. samochodu, nie przekracza 1000 zł, to podatnik nie ma obowiązku ani zapłaty, ani złożenia formularza PCC-3.
Warto nadmienić, że zawierając pożyczki pieniężne od członków najbliższej rodziny, również mamy możliwość skorzystania ze zwolnienia z PCC. Zwolnienie obowiązywać będzie, jeżeli pożyczka otrzymana od jednej osoby w ciągu 5 lat nie przekracza kwoty 9637 zł oraz została udzielona przez osobę należącą do I grupy podatkowej (małżonek, dzieci, wnuki, prawnuki, rodzice, dziadkowie, pradziadkowie, rodzeństwo, pasierb, ojczym, macocha, teściowie, zięć i synowa). Pożyczając większą wartość pieniężną niż wskazany limit kwotowy od tej grupy osób, aby w dalszym ciągu skorzystać ze zwolnienia z PCC, należy spełnić obowiązek udokumentowania (np. umową) i zgłoszenia jej otrzymania w urzędzie.
W przypadku pożyczki od innych osób - spoza I grupy podatkowej, można skorzystać ze zwolnienia z PCC, pod warunkiem, że kwota pożyczki nie przekroczy 1000 zł.
Organ podatkowy może nałożyć na podatnika stawkę sankcyjną podatku w wysokości 20%, jeżeli podczas czynności sprawdzających, postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub celno-skarbowej, podatnik powołuje się na fakt zawarcia umowy pożyczki, lecz nie zapłacił podatku należnego od tej czynności, czy też nie udokumentował jej otrzymania na rachunku bankowym, albo rachunku w SKOK lub przekazem pocztowym (art. 7 ust. 5 ustawy o PCC).