Blog

Rodzaje odsetek w polskim prawie cywilnym

Obowiązek uiszczenia odsetek może wynikać z czynności prawnej, ustawy, orzeczenia sądu lub decyzji właściwego organu. Na przykład, strony zawierające umowę mogą samodzielnie ustalić wysokość odsetek, jednak nie mogą one przekroczyć tzw. odsetek maksymalnych:

Art. 359 § 2(1) i 2(2) Kodeksu cywilnego:

§ 2(1). Maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności odsetek ustawowych (odsetki maksymalne).
§ 2(2). Jeśli odsetki ustalone w czynności prawnej przekraczają tę granicę, należne są jedynie odsetki maksymalne.

W przypadku, gdy wysokość odsetek nie zostanie w inny sposób określona, stosuje się odsetki ustawowe. Ich wysokość jest równa sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktu procentowego. Aktualne wartości ogłasza Minister Sprawiedliwości w "Monitorze Polskim".

Odsetki ustawowe za opóźnienie (art. 481 Kodeksu cywilnego)

Jeśli dłużnik opóźnia się z wykonaniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel ma prawo żądać odsetek za opóźnienie, nawet jeśli nie poniósł szkody ani gdy opóźnienie wynikało z przyczyn niezależnych od dłużnika.

Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie została ustalona, obowiązują odsetki ustawowe w wysokości równej sumie stopy referencyjnej NBP i 5,5 punktu procentowego. Wierzyciel może jednak żądać wyższych odsetek, jeśli takie wynikały z umowy. Maksymalne odsetki za opóźnienie nie mogą jednak przekroczyć dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie.

Uwaga: Od zaległych odsetek można żądać dalszych odsetek za opóźnienie dopiero od momentu wniesienia pozwu, chyba że po powstaniu zaległości strony zgodziły się na doliczenie zaległych odsetek do dłużnej sumy.

Odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych

Przepisy definują jeszcze jeden rodzaj odsetek, a mianowicie odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych (art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, Dz.U. z 2023 r. poz. 1159). Dotyczą one relacji z udziałem przedsiębiorców i można wyróżnić dwa kryteria ustalania wysokości tych odsetek:

1. w przypadku transakcji handlowych, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym - odsetki w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i ośmiu punktów procentowych,
2. w przypadku transakcji handlowych, w których dłużnikiem nie jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym - odsetki w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i dziesięciu punktów procentowych.

Jeżeli strony transakcji handlowej nie przewidziały w umowie terminu zapłaty, wierzycielowi, bez wezwania, przysługują odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych, po upływie 30 dni liczonych od dnia spełnienia przez niego świadczenia, do dnia zapłaty.