Blog

Obowiązkiem Sądu jest ustalenie, jakie przyczyny doprowadziły do powstania rozkładu. Jest
to konieczne celem obiektywnego ustalenia, czy rzeczywiście w małżeństwie doszło
do zupełnego rozkładu oraz czy orzeczenie separacji nie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Sąd może orzec separację tylko w razie ustalenia, że nastąpił zupełny rozkład pożycia.

Do orzeczenia separacji nie jest wymagane, aby rozkład pożycia zupełny był także trwały. Jednym z celów instytucji separacji jest bowiem umożliwienie małżonkom przemyślenia celowości rozejścia się i ewentualnego powrotu do wspólnego pożycia. Gdyby wymagane było istnienie trwałego rozkładu pożycia, to byłaby spełniona przesłanka rozwodu a nie separacji. Rozwód bardziej ingeruje w małżeństwo niż separacja.

Jednakże nie jest wyłączona możliwość uwzględnienia żądania orzeczenia separacji również wtedy, gdy rozkład pożycia jest nie tylko zupełny, ale także trwały, jeśli pozwalają
na to stanowiska obojga małżonków, czyli jeżeli żadne z nich nie żąda orzeczenia rozwodu.

Rozkład pożycia małżeńskiego jako warunek separacji

Istotę rozkładu pożycia małżeńskiego zdefiniował Sąd Najwyższy w wytycznych z dnia 28 maja 1955 r. (I CO 5/55, OSN 1955, poz. 46), w następujący sposób:

„Pożycie małżeńskie wyraża się w szczególnego rodzaju wspólnocie duchowej, fizycznej
i gospodarczej. W zasadzie ustanie któregokolwiek z elementów tej wspólnoty należy uznać
za objaw stopnia rozkładu. Jednakże ustanie wspólnoty fizycznej lub gospodarczej może
w konkretnym przypadku nie stanowić objawu rozkładu, jeżeli wynika ono z okoliczności niezależnych od małżonków lub z ich zgodnej woli uzasadnionej okolicznościami życiowymi. Przykładem takiej sytuacji może być ustanie współżycia fizycznego na skutek choroby małżonka, rozłączenie małżonków spowodowane pobytem w szpitalu, długotrwałym wyjazdem służbowym, pracą zarobkową małżonków w różnych odległych od siebie miejscowościach itp. Brak natomiast wspólnoty duchowej (jej istnienie może się przejawiać nawet tylko w korespondencji) będzie zawsze objawem rozkładu pożycia.

Do uznania, że między małżonkami brak jest wspólnoty duchowej, nie jest konieczne stwierdzenie wrogiego lub choćby niechętnego stosunku ich do siebie. Zachowanie poprawnych stosunków, utrzymywanie kontaktów w interesie wspólnych dzieci itd. nie musi koniecznie oznaczać, iż więź duchowa małżonków została utrzymana i rozkład pożycia nie istnieje. Chodzi bowiem nie o jakąkolwiek więź duchową pomiędzy dwojgiem ludzi, lecz o więź charakterystyczną dla duchowej wspólnoty małżeńskiej.

Rozkład jest zupełny, gdy nie istnieje między małżonkami więź duchowa, fizyczna
ani gospodarcza. Gdy jednak przy zupełnym braku więzi duchowej i fizycznej pozostały pewne elementy więzi gospodarczej, rozkład pożycia może być mimo to uznany za zupełny, jeśli utrzymanie elementów więzi gospodarczej (np. wspólnego mieszkania) wywołane zostało szczególnymi okolicznościami. Natomiast nawet sporadyczne tylko stosunki fizyczne między małżonkami z reguły będą wskazywać, że rozkład pożycia nie jest jeszcze zupełny.”.

W sprawach o separację na zgodny wniosek stron postępowanie może być ograniczone
do wysłuchania małżonków, wówczas strony mogą uzyskać orzeczenie separacji już na pierwszej rozprawie. Sąd w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie nie orzeka o władzy rodzicielskiej, alimentach, albowiem separacja na zgodny wniosek stron jest możliwa tylko wtedy, gdy małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci.

Jeżeli małżonkowie mają wspólne małoletnie dzieci, albo nie mają takich dzieci, a brak zgodnego żądania obojga małżonków orzeczenia separacji, to wówczas rozpoznanie żądania orzeczenia separacji następuje tylko w postępowaniu procesowym, na skutek wytoczenia powództwa przez jedno z małżonków. Powództwo to, podobnie jak powództwo o rozwód, nie jest ograniczone żadnym terminem.

W sprawie o separację małżonek może żądać dla siebie alimentów.

Uwzględniając żądanie, sąd orzeka separację bezterminowo.

Skutki separacji

Orzeczenie separacji ma skutki takie jak rozwiązanie małżeństwa przez rozwód, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Na skutek separacji pomiędzy małżonkami powstaje ustrój rozdzielności majątkowej.
W przypadku gdy małżonkowie powróciliby do zgodnego pożycia i wnieśli o zniesienie separacji, Sąd na zgodny wniosek małżonków może orzec o utrzymaniu między nimi rozdzielności majątkowej.

Orzekając separację na podstawie zgodnego żądania małżonków, sąd nie orzeka o winie rozkładu pożycia. W tym wypadku następują skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy.

Małżonek pozostający w separacji nie może zawrzeć małżeństwa.

Jeżeli wymagają tego względy słuszności, małżonkowie pozostający w separacji obowiązani
są do wzajemnej pomocy.

Sąd może orzec o sposobie i zakresie korzystania ze wspólnego mieszkania stron na czas wspólnego zamieszkiwania w nim małżonków pozostających w separacji.

Właściwość sądu w sprawach o separację

Do złożenia wniosku o separację rzeczowo właściwy w pierwszej instancji jest sąd okręgowy, rozpoznający sprawę w składzie jednego sędziego jako przewodniczącego i dwóch ławników.

Z wnioskiem o separację na zgodny wniosek stron występuje się do sądu okręgowego, w którego okręgu małżonkowie mają wspólne zamieszkanie, a w braku takiej podstawy - sąd miejsca ich wspólnego pobytu. Jeżeli małżonkowie nie mają wspólnego miejsca zamieszkania ani pobytu, wniosek należy zgłosić w sądzie właściwym dla jednego z małżonków.

Wysokość kosztów sądowych w sprawie o separację na wniosek

Opłata od wniosku o separację, która ma być orzeczona na zgodny wniosek małżonków wynosi 100 zł).

Podstawa prawna

-               ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2018r.,
poz. 1360 ze zm.);

-               ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. z 2017r., poz. 682 ze zm.);

-               ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U.
z 2018r., poz. 300 ze zm.).