Blog
Ustanowienie rozdzielności majątkowej między małżonkami z datą wsteczną możliwe jest jedynie na mocy orzeczenia sądu. Nie można takiej rozdzielności ustanowić u notariusza (w kancelarii notarialnej można zawrzeć umowę o ustanowieniu rozdzielności majątkowej od dnia jej zawarcia albo z datą późniejszą, następująca po dniu podpisania umowy przez małżonków). Zgodnie z art. 52 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej: K.r.o.) z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej. W wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa, w szczególności, jeżeli małżonkowie żyli w rozłączeniu. Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem judykatury, aby w ogóle rozważać ustanowienie między małżonkami rozdzielności majątkowej z datą wsteczną należy wykazać, iż w danym przypadku wystąpił „ważny powód”, o którym mowa w art. 52 par. 1 K.r.o.
Do najczęstszych przesłanek zastosowania przymusowego ustroju majątkowego należy:
- tzw. separacja faktyczna, która czyni niemożliwym zarządzanie majątkiem wspólnym przez małżonków,
- zaciąganie zobowiązań przez jednego z małżonków,
- trwonienie majątku,
- brak współdziałania w zarządzie majątkiem wspólnym
Jak wspomniano, co do zasady jeśli w postępowaniu sądowym zostanie wykazane, iż istnieją przesłanki do orzeczenia rozdzielności majątkowej, to jest ona ustanawiana z dniem wytoczenia powództwa. Ustanowienie rozdzielności z datą wsteczną stanowi zawsze sytuację wyjątkową. Jak wskazuje orzecznictwo „zniesienie wspólności majątkowej z datą wsteczną jest możliwe o tyle tylko, o ile w tej dacie istniały już ważne powody zniesienia wspólności” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 04 czerwca 2004r., III CK 126/03). Sytuacja wyjątkowa może mieć miejsce np. gdy małżonkowie od dawna ze sobą nie mieszkają, nie prowadzą wspólnego gospodarstwa domowego, nie podejmują wspólnie decyzji gospodarczych. Opisane okoliczności są zawsze wnikliwie badane przez sąd. W tym miejscu warto przytoczyć sentencję postanowienia Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 18.01.2022r. (I CSK 29/22):
„Wskazanie w art. 52 § 2 KRO, iż wyjątkowym wypadkiem uzasadniającym możliwość ustanowienia rozdzielności majątkowej z dniem wcześniejszym niż wytoczenie powództwa jest okoliczność, że małżonkowie żyli w rozłączeniu, nie oznacza, iż w każdym przypadku życia w rozłączeniu sąd ma obowiązek ustanowienia rozdzielności majątkowej z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa, lecz jedynie możliwość ustanowienia tej rozdzielności w takiej sytuacji. (…) Sama okoliczność istnienia między małżonkami separacji faktycznej nie przesądza o zasadności ustanowienia rozdzielności majątkowej, przy czym nie każda postać separacji faktycznej może stanowić ważny powód ustanowienia rozdzielności majątkowej”. Jak wynika z powyższego o istnieniu przesłanki do orzeczenia rozdzielności majątkowej z datą wcześniejszą niż złożenie pozwu nie decyduje sam fakt istnienia tzw. separacji faktycznej. Uznaje się, że między małżonkami musi istnieć taki stan, który czyni niemożliwym lub znacznie utrudnionym realizację zarządu majątkiem wspólnym.