Pozwolenie na budowę to nic innego jak decyzja administracyjna zezwalająca na rozpoczęcie i prowadzenie budowy lub wykonywanie robót budowlanych innych niż budowa obiektu budowlanego. Decyzji wydawana jest po przeprowadzeniu postępowania, w trakcie którego właściwy organ sprawdza, czy planowana inwestycja i obiekt mający w jej wyniku powstać nie narusza zasad ochrony środowiska, ochrony krajobrazu, zachowania bezpieczeństwa, dóbr kultury narodowej bądź praw osób trzecich. Organ wydaje pozwolenie na budowę lub odmawia wydania takiego pozwolenia.
Nie wymaga decyzji o pozwoleniu na budowę, natomiast wymaga zgłoszenia, budowa:
1) wolno stojących budynków mieszkalnych jednorodzinnych, których obszar oddziaływania mieści się w całości na działce lub działkach, na których zostały zaprojektowane;
2) wolno stojących, nie więcej niż dwukondygnacyjnych budynków mieszkalnych jednorodzinnych o powierzchni zabudowy do 70 m2, których obszar oddziaływania mieści się w całości na działce lub działkach, na których zostały zaprojektowane, a budowa jest prowadzona w celu zaspokojenia własnych potrzeb mieszkaniowych inwestora;
3) sieci:
a) elektroenergetycznych obejmujących napięcie znamionowe nie wyższe niż 15 kV,
b) wodociągowych,
c) kanalizacyjnych,
d) cieplnych,
e) gazowych o ciśnieniu roboczym nie wyższym niż 0,5 MPa;
4) wolno stojących:
a) parterowych budynków gospodarczych,
b) garaży,
c) wiat
- o powierzchni zabudowy do 35 m2, przy czym łączna liczba tych obiektów na działce nie może przekraczać dwóch na każde 500 m2 powierzchni działki;
5) przydomowych:
a) ganków,
b) oranżerii (ogrodów zimowych)
- o powierzchni zabudowy do 35 m2, przy czym łączna liczba tych obiektów na działce nie może przekraczać dwóch na każde 500 m2 powierzchni działki;
6) ogrodzeń o wysokości powyżej 2,20 m.
Do wniosku o pozwolenie na budowę należy dołączyć:
1) projekt zagospodarowania działki lub terenu oraz projekt architektoniczno-budowlany w postaci:
a) papierowej - w 3 egzemplarzach albo
b) elektronicznej
- wraz z opiniami, uzgodnieniami, pozwoleniami i innymi dokumentami, których obowiązek dołączenia wynika z przepisów odrębnych ustaw, lub kopiami tych opinii, uzgodnień, pozwoleń i innych dokumentów;
2) oświadczenie o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane;
3) decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, jeżeli jest ona wymagana zgodnie z przepisami o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym;
4) szereg innych specjalistycznych dokumentów, w zależności od rodzaju inwestycji.
Wniosek o pozwolenie na budowę składa się w:
1) postaci papierowej albo
2) formie dokumentu elektronicznego za pośrednictwem portalu e-Budownictwo.
Stroną w postępowaniu o wydanie pozwolenia na budowę jest inwestor oraz każdy właściciel, użytkownik wieczysty bądź zarządca nieruchomości znajdującej się w obszarze oddziaływania obiektu. Ponieważ w pierwszej kolejności organ zobowiązany jest ustalić krąg stron w postępowaniu, dlatego też organ będzie ustalał dla każdej inwestycji nierozerwalnie z nią związany obszar oddziaływania. Termin "obszar oddziaływania obiektu" należy odczytywać w ten sposób, że stronami będą właściciele, użytkownicy wieczyści i zarządcy nieruchomości położonych w zasięgu takiego oddziaływania inwestycji, które ma określony ujemny wpływ na nieruchomości w otoczeniu tej inwestycji. Nie ma zatem znaczenia, czy zachodzi tutaj sąsiedztwo, ani to, czy jest ono bezpośrednie, gdyż obszar oddziaływania obiektu może obejmować tereny dalej położone, natomiast istotne jest, aby "oddziaływanie" było powiązane z przepisami odrębnymi.
W zdecydowanej większości spraw organem administracji architektoniczno-budowlanej I instancji jest starosta i to właśnie do starosty należy złożyć wniosek o pozwolenie na budowę. Organem wyższego stopnia w stosunku do starosty jest wojewoda. Od decyzji o pozwoleniu na budowę wydanej przez organ pierwszej instancji przysługuje odwołanie do organu wyższej instancji w terminie 14 dni od dnia jej doręczenia.