Testament to jednostronna czynność prawna, odwoływalna, sporządzana w formie przewidzianej przez prawo, przez którą testator rozrządzą majątkiem na wypadek śmierci.
Sporządzić i odwołać testament może tylko osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych, czyli osoba pełnoletnia, która skończyła 18 lat, pod warunkiem że nie została ubezwłasnowolniona ani całkowicie, ani częściowo. Wyjątkowo kobieta może uzyskać pełnoletniość w wyniku zawarcia małżeństwa po skończeniu 16 lat, jeśli sąd wyda jej zgodę na zawarcie małżeństwa.
Spadkodawca może w każdej chwili odwołać zarówno cały testament, jak i jego poszczególne postanowienia.
Odwołanie testamentu może nastąpić bądź w ten sposób, że spadkodawca sporządzi nowy testament, bądź też w ten sposób, że w zamiarze odwołania testament zniszczy lub pozbawi go cech, od których zależy jego ważność, bądź wreszcie w ten sposób, że dokona w testamencie zmian, z których wynika wola odwołania jego postanowień. Ustawa nie wymaga przy tym by forma czynności odwołującej testament była zsynchronizowana z formą, w jakiej testament został sporządzony.
Testament zwykły może przybrać następujący formy:
1) testament własnoręczny (holograficzny) - musi być sporządzony w całości pismem ręcznym testatora, podpisany przez spadkodawcę. Podpis powinien być złożony pod rozrządzeniami testamentowymi. Kolejnym wymogiem formalnym ważności testamentu holograficznego jest umieszczenie na nim daty.
2) testament notarialny - polega na złożeniu przez spadkodawcę oświadczenia ostatniej woli przed notariuszem, zasadniczo w kancelarii notarialnej, po stwierdzeniu przez notariusza tożsamości spadkodawcy i ustaleniu, czy ten ma zdolność do dokonania takiej czynności, a także zwróceniu uwagi na to, czy spadkodawca ma wolę testowania i czy wolę tę oświadcza swobodnie i świadomie. Po oświadczeniu tej woli przez spadkodawcę notariusz winien sporządzić akt notarialny, odczytać go i upewnić się, że osoba biorąca udział w tej czynności rozumie znaczenie aktu oraz, że akt jest zgodny z jej wolą. Po odczytaniu zaś pod aktem notarialnym spadkodawca, a następnie notariusz powinni złożyć podpisy.
3) testament urzędowy (allograficzny) – sporządzany jest w ten sposób, że w obecności dwóch świadków spadkodawca oświadcza swą ostatnią wolę ustnie wobec tzw. osoby urzędowej (wójta, burmistrza, prezydenta miasta, starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego). Oświadczenie spadkodawcy spisuje się w protokole z podaniem daty jego sporządzenia. Protokół odczytuje się spadkodawcy w obecności świadków. Następnie protokół powinien zostać podpisany.
Zapis windykacyjny
W testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego spadkodawca może postanowić, że oznaczona osoba nabywa przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku.
Przedmiotem zapisu windykacyjnego może być:
1) rzecz oznaczona co do tożsamości;
2) zbywalne prawo majątkowe;
3) przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne;
4) ustanowienie na rzecz zapisobiercy użytkowania lub służebności;
5) ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej.
Zapis windykacyjny jest bezskuteczny, jeżeli w chwili otwarcia spadku przedmiot zapisu nie należy do spadkodawcy albo spadkodawca był zobowiązany do jego zbycia.
Zastrzeżenie warunku lub terminu uczynione przy ustanawianiu zapisu windykacyjnego uważa się za nieistniejące. Jeżeli jednak z treści testamentu lub z okoliczności wynika, że bez takiego zastrzeżenia zapis nie zostałby uczyniony, zapis windykacyjny jest nieważny. Zapis windykacyjny nieważny ze względu na zastrzeżenie warunku lub terminu wywołuje skutki zapisu zwykłego uczynionego pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu.
Nabycie przedmiotu zapisu windykacyjnego następuje z chwilą otwarcia spadku i nie jest uzależnione od dodatkowych przesłanek. Nabycie przedmiotu zapisu ma charakter tymczasowy, ponieważ zapisobiorca może w terminie 6 miesięcy od dowiedzenia się o tytule swojego powołania do zapis odrzucić go lub przyjąć.
Przedmiot zapisu nie wchodzi w skład spadku dziedziczonego przez spadkobierców.