Instytucja wznowienia postępowania administracyjnego pozwala na ponowne rozpoznanie i rozstrzygnięcie sprawy administracyjnej zakończonej decyzją ostateczną. Jest to możliwe, jeżeli postępowanie prowadzące do wydania decyzji było obarczone poważnymi wadami – wskazanymi wprost w przepisach ustawy z dnia 14 czerwca 1960r. - Kodeks postępowania administracyjnego (określany dalej jako: KPA). Jest to jeden z nadzwyczajnych środków zaskarżenia ostatecznych decyzji administracyjnej (obok instytucji stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnej, o której mowa będzie w odrębnym blogu). W przeciwieństwie do zwykłej procedury zaskarżenia decyzji administracyjnych (tj. odwołania od decyzji administracyjnej), dotyczy ona wyłącznie decyzji ostatecznych, tzn. takich, od których nie przysługuje odwołanie, odwołanie nie zostało wniesione lub też odwołanie zostało rozpatrzone w sposób odmowny.
Kiedy można wznowić postępowanie administracyjne?
Wznowienie postępowania administracyjnego jest możliwe tylko w przypadkach określonych wprost w KPA, który określa je w trzech przepisach – art. 145, art. 145a oraz art. 145b.
Zgodnie z art. 145 KPA w sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie administracyjne, jeżeli:
1. dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe - sfałszowanie dowodu powinno być jednakże stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego odpowiedniego organu,
2. decyzja wydana została w wyniku przestępstwa – winien tu jednakże zachodzić związek przyczynowy między popełnieniem przestępstwa oraz samym wydaniem decyzji. Przestępstwo powinno być stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu,
3. decyzja wydana została przez pracownika lub organ administracji publicznej, który podlega wyłączeniu – przyczyny wyłączenia pracownika zostały enumeratywnie wymienione w art. 24 § 1 KPA. Z kolei organ administracji podlega wyłączeniu w sprawach dotyczących interesów majątkowych jego kierownika lub osób bliskich (katalog osób bliskich określa art. 24 § 1 pkt 2 i 3 KPA) oraz osoby zajmującej stanowisko kierownicze w organie bezpośrednio wyższego stopnia lub osób bliskich,
4. strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu - wznowienie na tej podstawie następuje na żądanie strony. Może jednak nastąpić także na skutek sprzeciwu prokuratora wniesionego za zgodą strony, a także z własnej inicjatywy organu, jeśli zachodzą okoliczności z art. 61 § 2 KPA (szczególnie ważny interes strony). Brak udziału strony w postępowaniu jest przyczyną wznowienia postępowania administracyjnego, gdy nie jest przez tę stronę zawiniony. Brak ten musi być zatem konsekwencją uchybień organu bądź skutkiem przeszkód o charakterze obiektywnym. Uchybieniem organu administracji jest na przykład zaniechanie zawiadomienia strony o wszczęciu postępowania, o terminie i miejscu poszczególnych czynności procesowych lub o wniesieniu odwołania przez inną stronę,
5. wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji, nie znane organowi, który wydał decyzję,
6. decyzja wydana została bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu (opinii, zgody bądź stanowiska w innej formie). Postępowanie administracyjne wznawia się w takim przypadku, gdy przed wydaniem decyzji nie uzyskano stanowiska innego organu a było to wymagane,
7. zagadnienie wstępne zostało rozstrzygnięte przez właściwy organ lub sąd odmiennie od oceny przyjętej przy wydaniu decyzji – w toku postępowania administracyjnego może wystąpić zagadnienie wstępne, tzn. kwestia, która powinna zostać rozpoznana przez inny organ administracji lub sąd, a która stanowi podstawę wydania rozstrzygnięcia w danej sprawie. W takim przypadku organ administracji zobowiązany jest zawiesić postępowanie administracyjne i wstrzymać się z wydaniem decyzji do czasu rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny właściwy organ administracji lub sąd. W pewnych przypadkach organ administracji jest jednak zobowiązany do załatwienia sprawy bez zawieszenia postępowania administracyjnego, rozstrzygając zagadnienie wstępne we własnym zakresie (w szczególności w przypadku niebezpieczeństwa dla życia lub zdrowia ludzkiego, możliwości powstania poważnej szkody dla interesu społecznego, lub niepowetowanej szkody dla strony). W takim przypadku jeśli zagadnienie wstępne zostanie rozstrzygnięte ostatecznie odmiennie od oceny przyjętej przy wydaniu decyzji administracyjnej, to zachodzi podstawa do wznowienia postępowania administracyjnego,
8. decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie uchylone lub zmienione.
Przepisy art. 145a oraz 145b KPA przewidują dodatkowo możliwość wznowienia postępowania administracyjnego w dwóch kolejnych przypadkach:
1. gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja (art. 145a KPA),
2. gdy zostało wydane orzeczenie sądu stwierdzające naruszenie zasady równego traktowania (zgodnie z Ustawą o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania), jeżeli naruszenie tej zasady miało wpływ na rozstrzygnięcie sprawy zakończonej decyzją ostateczną (art. 145b KPA). Konieczne jest zatem wykazanie, że gdyby nie doszło do wspomnianego naruszenia, to decyzja w ogóle nie zostałaby wydana albo jej treść byłaby odmienna.
Wznowienie postępowania w obu opisanych wyżej przypadkach następuje na żądanie strony (art. 147 KPA). Wyjątkowo może nastąpić z urzędu, jeśli istnieje szczególnie ważny interes strony (art. 61 § 2 KPA).
Okoliczności wyłączające uchylenie decyzji na skutek wznowienia postępowania
Art. 146 § 1 KPA przesądza, że uchylenie decyzji z przyczyn określonych w art. 145 § 1 i 2 (fałszywe dowody, wydanie decyzji z wyniku przestępstwa) nie jest możliwe, jeśli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło 10 lat. W przypadku pozostałych przyczyn wznowienia, decyzja nie może być uchylona, jeśli od dnia jej doręczenia lub ogłoszenia upłynęło lat 5 (art. 146 § 1 KPA).
Termin pięcioletni dotyczy również możliwości wznowienia postępowania po orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego oraz w przypadku wydania orzeczenia sądu stwierdzającego naruszenie zasady równego traktowania.
Termin do złożenia wniosku o wznowienie
Wniosek o wznowienie postępowania wnosi się do organu administracji publicznej, który wydał w sprawie decyzję w pierwszej instancji w terminie miesiąca od dnia, w którym strona dowiedziała się o okoliczności stanowiącej podstawę do wznowienia postępowania.
W sytuacji, w której przyczyną wznowienia jest niezawiniony przez stronę brak uczestnictwa w postępowaniu, termin do złożenia wniosku o wznowienie biegnie od dnia, w którym strona dowiedziała się o wydanej decyzji.
Wznowienie postępowania jak i odmowa wznowienia następuje w drodze postanowienia, na które wnioskodawcy służy zażalenie (termin na wniesienie zażalenia – 7 dni od dnia doręczenia postanowienia).