Ustawą z dnia 12 marca 2022r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (dalej: specustawa) zmieniły się zasady dostępu do rynku pracy dla obywateli Ukrainy. Przepisy te mają w tej chwili pierwszeństwo przed uprzednio obowiązującymi regulacjami prawnymi.
Pracodawca w Polsce może zatrudnić pracownika z Ukrainy jeśli:
1. jego pobyt w Polsce jest uznany za legalny w rozumieniu specustawy – pracownik przybył legalnie do Polski w okresie od 24 lutego 2022r. z Ukrainy (nie musi być to przyjazd bezpośrednio z Ukrainy, podróż mogła odbywać się przez inne kraje) i deklaruje zamiar pozostania w Polsce (pobyt w Polsce będzie na tej podstawie legalny przez 18 miesięcy licząc od 24 lutego 2022r. tj. do 23 sierpnia 2023r.). Weryfikacja legalności pobytu – osoba przebywająca w Polsce na tej podstawie powinna mieć stempel w paszporcie lub w innym dokumencie podróży od Straży Granicznej jako potwierdzenie legalnego przekroczenia granicy. Osoby nie posiadające stempla powinny w ciągu 90 dni od przekroczenia granicy z Polską złożyć wniosek o nadanie nr PESEL
albo
2. jest on obywatelem Ukrainy przebywającym legalnie w terenie RP – ma ważny tytuł pobytowy (m.in. zezwolenie na pobyt stały, zezwolenie na pobyt czasowy, paszport w przypadku wjazdu i pobytu na terytorium Polski w ruchu bezwizowym, zaświadczenie o korzystaniu z ochrony czasowej wydane przez Urząd ds. Cudzoziemców). Za zasada dotyczy osób przebywających legalnie w Polsce przed 24 lutego 2022r. Dotyczy to również osób, które przed datą 24 lutego 2022r. rozpoczęły starania o uzyskanie tytułu pobytowego – ich pobyt jest legalny od daty złożenia wniosku:
1. o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy,
2. o przedłużenie wizy Schengen lub wizy krajowej
3. o udzielenie zezwolenia na pobyt stały i zgody na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej
(legalność pobytu trwa do dnia, w którym decyzja w sprawie udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy stanie się ostateczna). Obywatel Ukrainy otrzyma stempel w dokumencie podróży, że złożył stosowny wniosek w Urzędzie Wojewódzkim (stempel traktowany jest jako tytuł pobytowy).
Jeśli obywatel Ukrainy przebywał w Polsce na podstawie wizy krajowej lub zezwolenia na pobyt czasowy, a ważność tego pobytu upływała po 24 lutego 2022r. to legalność pobytu przedłuża się do 31 grudnia 2022r.
Jeśli ostatni dzień legalnego pobytu obywatela Ukrainy w Polsce:
(1) Dokument pobytowy, o którym mowa w artykule 1 ust. 2 lit. a Rozporządzenia Rady (WE) nr 1030/2002 oznacza upoważnienie wydane przez władze danego państwa członkowskiego Unii Europejskiej zezwalające obywatelowi państwa trzeciego na legalny pobyt na danym terytorium, z wyjątkiem:
Jeżeli ostatni dzień okresu ważności:
Po pozytywnej weryfikacji i zatrudnieniu pracownika z Ukrainy pracodawca ma obowiązek o tym fakcie powiadomić powiatowy urząd pracy właściwy ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania podmiotu o powierzeniu wykonywania pracy temu obywatelowi. Pracodawca ma na to 14 dni od daty podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy. Wyjątkiem jest przypadek wykonywania przez tego obywatela pracy w Polsce na podstawie art. 87 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (m.in. posiada zezwolenie na pobyt stały w RP, zgodę na pobyt ze względów humanitarnych, posiada zgodę na pobyt tolerowany w RP,c czy korzysta z ochrony czasowej w RP). Zgłoszenie następuje drogą elektroniczną. za pośrednictwem strony internetowej Powiatowego Urzędu Pracy – praca.gov.pl.
Pracownik będący obywatelem Ukrainy korzysta z takich samych zasad zatrudnienia jak obywatel Polski (m.in. umowa na piśmie, wynagrodzenia za pracę nie niższe niż praca minimalna lun minimalna stawka godzinowa, zgłoszenia do ZUS).