Przyznawane przez ZUS świadczenie rentowe z tytułu niezdolności do pracy nie jest w żaden sposób powiązane z posiadaniem orzeczenia o stopniu niepełnosprawności. Oznacza to, że nawet osoby, które legitymują się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, nie kwalifikują się automatycznie do uzyskania renty z tytułu niezdolności do pracy. Osoba niepełnosprawna, która chciałaby otrzymać świadczenie z ZUS musi przejść przez odrębną procedurę oraz spełnić przesłanki do uzyskania tegoż świadczenia.
Przesłanki te można podzielić na 3 kategorie:
1. Niezdolność do pracy
Najprościej rzecz ujmując pojęcie "niezdolny do pracy" oznacza, że dana osoba z uwagi na stan zdrowia nie kwalifikuje się do wykonywania pracy zarobkowej. Art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. tekst jednolity z 2021r. poz. 291 z późn. zm.) - dalej u.e.r.FUS, definiuje osobę niezdolną do pracy jako osobę, "która całkowicie lub częściowo utraciła zdolności do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu". Tym samym rozróżnia się dwa rodzaje niezdolności do pracy:
Oceniając stopień niezdolności do pracy i przewidywany okres jej trwania oraz rokowania w zakresie odzyskania zdolności do wykonywania pracy bierze się pod rozwagę dwa kryteria:
Ważne! Niezdolność do pracy jest orzekana na okres do 5 lat, z wyjątkiem przypadku gdy zgodnie z wiedzą medyczną nie ma rokowań do odzyskania zdolności do pracy przed upływem okresu 5 lat.
2. Okres składkowy i nieskładkowy
Drugą obligatoryjną przesłanką do otrzymania renty z tytułu niezdolności do pracy jest posiadanie określonego okresu składkowego i nieskładkowego tj. odpowiedniego stażu ubezpieczenia społecznego. W zależności od wieku powstania niezdolności do pracy staż ten ma inny wymiar, a mianowicie okres składkowy i nieskładkowy muszę wynosić łącznie co najmniej:
3. Moment powstania niezdolności do pracy
Trzecia ostatnia kategoria przesłanek do uzyskania renty z tytułu niezdolności do pracy dotyczy tego, w jakim momencie powstała niezdolność do pracy. Niezdolność musi się pojawić w czasie okresów składkowych i nieskładkowych określonych w art. 57 ust. 1 pkt 3 u.e.r.FUS albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów. Wyjątkiem od tej zasady jest sytuacja gdy mamy do czynienia z całkowitą niezdolnością do pracy oraz posiadaniem co najmniej 20-letniego stażu ubezpieczeniowego (w przypadku kobiet) lub 25-letniego stażu ubezpieczeniowego (w przypadku mężczyzn). W takich przypadkach nie ma obowiązku spełnienia przesłanek z art. 57 ust. 1 pkt 3 u.e.r.FUS.