Zgodnie z art. 27 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (k.r.o.) oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym.
Ww. obowiązek ma charakter alimentacyjny i wchodzi w zakres obowiązków wzajemnej pomocy oraz współdziałania dla dobra rodziny.
Wskazane w art. 27 k.r.o. przyczynianie się do zaspokajania potrzeb rodziny występować może w różnych postaciach. Polegać może bowiem zarówno na uzyskiwaniu materialnych środków do życia rodziny drogą pracy zarobkowej, jak i na prowadzeniu wspólnego gospodarstwa domowego i pracy w tym gospodarstwie oraz wychowywaniu dzieci. Ta ostatnia postać świadczenia może w istocie przewyższać wartość wynagrodzenia uzyskiwanego przez drugiego małżonka. Każde z małżonków realizuje ten obowiązek odpowiednio do swoich sił i zdolności oraz możliwości zarobkowych[1].
Jeżeli jeden z małżonków nie spełnia przedmiotowego obowiązku, drugi z małżonków w trakcie trwania małżeństwa może żądać świadczeń na podstawie art. 27 k.r.o.
Zasada równej stopy życiowej małżonków
Ustawodawca nie wskazuje kryteriów, które pomogłyby ustalić wysokość świadczenia. W uchwale z 13.10.1976 r., III CZP 49/76, Sąd Najwyższe uznał, że małżonkowi przysługuje „roszczenie do współmałżonka na podstawie art. 27 k.r.o. o zaspokojenie swych potrzeb w zakresie odpowiadającym zasadzie równej stopy życiowej małżonków”. Wysokość świadczeń będzie zatem zależała od dochodów osiąganych przez małżonka, który nie spełnia obowiązku wskazanego w art. 27 k.r.o. W wyroku z 7.07.2000 r., III CKN 1015/00, Sąd Najwyższy stwierdził, że na podstawie art. 27 k.r.o. można żądać zaspokojenia bieżących i przyszłych potrzeb rodziny, a nie potrzeb „przeszłych”.
Zasada równej stopy życiowej dzieci
Dzieci wychowujące się w danej rodzinie także powinny żyć w zasadzie na równej stopie, ale z uwagi na ich odmienny poziom potrzeb chodzi tutaj o „odpowiednio" równą stopę. Poziom konsumpcji dzieci w proporcji do konsumpcji rodziców w typowej sytuacji jest niższy z uwagi na wydatki rodziców związane z wykonywaniem pracy zarobkowej oraz wyższe ceny i poziom usług świadczonych zwykle na rzecz dorosłych osób. Niemniej stopa życiowa dzieci powinna być porównywalna z poziomem życia rodziców; nie mogą oni więc utrzymywać dziecka tylko na poziomie zaspokajania jego elementarnych potrzeb, a sami utrzymywać się na znacznie wyższej stopie[2].
Obowiązek z art. 27 k.r.o. wygasa na skutek ustania małżeństwa oraz orzeczenia separacji małżonków. Do wygaśnięcia obowiązku z art. 27 k.r.o. nie prowadzi natomiast separacja faktyczna.
W orzecznictwie przyjmuje się, że roszczenia z art. 27 k.r.o. nie może dochodzić małżonek, który zerwał pożycie i pozostaje w konkubinacie.
[1] Dolecki Henryk (red.), Sokołowski Tomasz (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, wyd. I, Warszawa 2013 r.
[2] Op. cit.