Niniejsze opracowanie ma na celu wyjaśnienie, jak należy właściwie oznaczyć pismo wnoszone do sądu w poszczególnych sprawach rozpoznawanych w postępowaniu cywilnym.
Na wstępie wypada zauważyć, że zgodnie z brzmieniem art. 130 § 1 zdanie drugie k.p.c., mylne oznaczenie pisma procesowego lub inne oczywiste niedokładności nie stanowią przeszkody do nadania pismu biegu i rozpoznania go w trybie właściwym. Tym samym mylne oznaczenie „pozwu” jako „wniosek” lub inne zatytułowanie pisma wnoszonego do sądu, np. jako „prośba”,
a także zaniechanie oznaczenia pisma, nie spowodują wstrzymania jego rozpoznania, pod warunkiem, że dopełnione zostaną wszelkie inne wymogi formalne związane z wniesieniem tego pisma do sądu.
Poniższe opracowanie dotyczy wyłącznie pism inicjujących postępowania w sprawach
cywilnych w pierwszej instancji. Należy jednak pamiętać, iż niejednokrotnie strony konkretnego postępowania w jego toku, mogą, a niekiedy nawet na polecenie sądu, muszą składać dodatkowe pisma stanowiące wnioski dowodowe, odpowiedzi na wezwania sądu bądź pisma przygotowawcze.
Z tego względu na uwagę zasługuje art. 207 k.p.c., w świetle którego:
§ 1 Pozwany może przed pierwszym posiedzeniem wyznaczonym na rozprawę wnieść odpowiedź na pozew.
§ 2 Przewodniczący może zarządzić wniesienie odpowiedzi na pozew w wyznaczonym terminie, nie krótszym niż dwa tygodnie.
§ 3 Przewodniczący może także przed pierwszym posiedzeniem wyznaczonym na rozprawę zobowiązać strony do złożenia dalszych pism przygotowawczych, oznaczając porządek składania pism, termin, w którym należy je złożyć, i okoliczności, które mają być wyjaśnione. W toku sprawy złożenie pism przygotowawczych następuje tylko wtedy, gdy sąd tak postanowi, chyba że pismo obejmuje wyłącznie wniosek o przeprowadzenie dowodu. Sąd może wydać postanowienie na posiedzeniu niejawnym.
Przywołane powyżej przepisy dotyczące procesu, z mocy art. 13 § 2 k.p.c., stosuje się odpowiednio do innych rodzajów postępowań unormowanych w k.p.c., chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.
I. PROCES.
Pismem inicjującym postępowanie sądowe w trybie procesowym jest pozew.
Do najczęściej spotykanych pozwów należą pozwy o świadczenia pieniężne, tzw. pozwy o zapłatę. Gdy sprawa dotyczy:
1) roszczenia wynikającego z umowy, jeżeli wartość przedmiotu sporu nie przekracza dwudziestu tysięcy złotych, a w sprawach o roszczenia wynikające z rękojmi, gwarancji jakości lub z niezgodności rzeczy sprzedanej konsumentowi z umową, jeżeli wartość przedmiotu umowy nie przekracza tej kwoty;
2) zapłaty czynszu najmu lokali mieszkalnych i opłat obciążających najemcę oraz opłat
z tytułu korzystania z lokalu mieszkalnego w spółdzielni mieszkaniowej bez względu na wartość przedmiotu sporu,
to taka sprawa może zostać rozpoznaną w postępowaniu uproszczonym - art. 5051 - 50514 k.p.c., w którym pozew, odpowiedź na pozew, sprzeciw od wyroku zaocznego i pismo zawierające wnioski dowodowe powinny być sporządzone na urzędowych formularzach. Urzędowe formularze pism procesowych zostały określone w powołanym na wstępie rozporządzeniu. Są one dostępne w sądach i Internecie, m.in. na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości:
https://bip.ms.gov.pl/pl/formularze/formularze-pism-procesowych-w-postepowaniu-cywilnym/
Formularze mogą być wykorzystywane także w innych sprawach o zapłatę. Warto pamiętać,
że wniesienie pozwu na formularzu powoduje, iż dalsze pisma, np. odpowiedź na pozew, powinny również zostać złożone na stosownym formularzu.
Do przykładowych pozwów z zakresu prawa rodzinnego należą:
- pozew o ustalenie ojcostwa / macierzyństwa,
- pozew o zaprzeczenie ojcostwa / macierzyństwa,
- pozew o rozwód,
- pozew o orzeczenie separacji,
- pozew o unieważnienie małżeństwa,
- pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej między małżonkami,
- pozew o rozwiązanie przysposobienia,
- pozew o alimenty,
- pozew o zmianę obowiązku alimentacyjnego (tj. obniżenie / podwyższenie alimentów bądź uchylenie obowiązku alimentacyjnego).
Do przykładowych pozwów z zakresu prawa rzeczowego należą:
- pozew o wydanie nieruchomości (skarga windykacyjna),
- pozew o zakazanie naruszenia prawa własności (skarga negatoryjna),
- pozew o ochronę naruszonego posiadania,
- pozew o usunięcie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionej
w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym.
Do przykładowych pozwów z zakresu prawa spadkowego należą:
- pozew o zachowek,
- pozew o ustalenie nieważności testamentu.
Do przykładowych pozwów wynikających z postępowania egzekucyjnego należą:
- pozew o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego,
- pozew o zwolnienie od egzekucji.
II. POSTĘPOWANIE NIEPROCESOWE.
Pismem inicjującym postępowanie sądowe w trybie nieprocesowym jest wniosek.
Do przykładowych wniosków inicjujących postępowanie w sprawach z zakresu prawa osobowego należą:
- wniosek o ubezwłasnowolnienie,
- wniosek o uznanie za zmarłego.
Do przykładowych wniosków inicjujących postępowanie w sprawach z zakresu prawa rodzinnego należą:
- wniosek zawierający zgodne żądanie małżonków o orzeczenie separacji,
- wniosek o zniesienie separacji,
- wniosek o udzielenie zezwolenia na zawarcie małżeństwa osobie, która nie ma wymaganego wieku,
- wniosek o zawieszenie władzy rodzicielskiej,
- wniosek o pozbawienie władzy rodzicielskiej,
- wniosek rodziców o zezwolenie im na dokonanie czynności, które przekraczają zakres zwykłego zarządu majątkiem małoletniego dziecka,
- wniosek o przysposobienie,
- wniosek o uregulowanie kontaktów z małoletnim dzieckiem.
Do przykładowych wniosków inicjujących postępowanie w sprawach z zakresu prawa rzeczowego należą:
- wniosek o stwierdzenie zasiedzenia własności nieruchomości,
- wniosek o zniesienie współwłasności.
Do przykładowych wniosków inicjujących postępowanie w sprawach z zakresu prawa spadkowego należą:
- wniosek o stwierdzenie nabycia spadku,
- wniosek o dział spadku,
- wniosek o przyjęcie oświadczenia o odrzuceniu spadku.
Do przykładowych wniosków wynikających z postępowania egzekucyjnego należą:
- wniosek o nadanie klauzuli wykonalności orzeczeniu sądowemu,
- wniosek o ponowne wydanie tytułu wykonawczego zamiast utraconego.
Podstawa prawna: ustawa z dnia 17 listopada 1964 roku Kodeks postępowania cywilnego (tekst jednolity: Dz. U. z 2018 roku, poz. 1360); rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 5 kwietnia 2012 roku w sprawie określenia wzorów i sposobu udostępniania urzędowych formularzy pism procesowych w postępowaniu cywilnym (tekst jednolity: Dz. U. z 2015 roku, poz. 723 z późn. zm.).