Blog

Zagadnienie prawne na tle ustawy  z dnia 20 lipca 1990r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy (Dz. U. z 1990r., Nr 54, poz. 310) dotyczące wliczania pracownikowi do stażu pracy, okresu pracy
w gospodarstwie rolnym swoich rodziców przypadający od 11.07.1987r. do 30.06.1990r., jeśli w okresie tym uczęszczał on do szkoły średniej.

Stan faktyczny:

Pracownik jednostki samorządu terytorialnego w okresie od 11.07.1987r. do 30.06.1990r. mając ukończone 16 lat, pracował w gospodarstwie rolnym swoich rodziców, pozostawiając
z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym oraz jednocześnie uczęszczał do szkoły średniej.

Stan prawny:

1.      Art. 1 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 20 lipca 1990r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy zwanej dalej ustawą z 1990r. stanowi, że ilekroć przepisy prawa lub postanowienia układu zbiorowego pracy albo porozumienia w sprawie zakładowego systemu wynagradzania przewidują wliczanie do stażu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownika wynikające ze stosunku pracy, okresów zatrudnienia w innych zakładach pracy, do stażu tego wlicza się pracownikowi także przypadające po dniu 31 grudnia 1982 r. okresy pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym w charakterze domownika w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin.

2.      Art. 2 pkt 2 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (T. jedn. Dz. U. z 1989r., Nr 24, poz. 133 z późn. zm.) zwanej dalej ustawą z 1982r. stanowi, że przez użyte w ustawie określenie "domownicy" rozumie się członków rodziny rolnika i inne osoby pracujące w gospodarstwie rolnym, jeżeli pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym z rolnikiem, ukończyły 16 lat, nie podlegają obowiązkowi ubezpieczenia na podstawie innych przepisów, a ponadto praca w gospodarstwie rolnym stanowi ich główne źródło utrzymania.

3.      § 2 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 marca 1983r. w sprawie wykonywania niektórych przepisów ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (Dz. U. z 1988r., Nr 2, poz. 10 z późn. zm.) zwanego dalej rozporządzeniem Rady Ministrów z 1983r. stanowi, że przy ustalaniu obowiązku ubezpieczenia domowników uznaje się, że praca domownika nie stanowi głównego źródła utrzymania, jeżeli domownik między innymi kształci się w szkole ponadpodstawowej lub wyższej. 

Pojęcie "domownik" nie zostało zdefiniowane we wskazanej wyżej ustawie z 1990r. Odsyła ona natomiast do znaczenia tego pojęcia w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin.

Od 01.01.1983r. do 01.01.1991r. obowiązywała ustawa z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin. Według treści jej art. 2 pkt 2 przez określenie "domownicy" rozumie się członków rodziny rolnika i inne osoby pracujące w gospodarstwie rolnym, jeżeli pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym z rolnikiem, ukończyły 16 lat, nie podlegają obowiązkowi ubezpieczenia na podstawie innych przepisów, a ponadto praca w gospodarstwie rolnym stanowi ich główne źródło utrzymania. Zauważyć również należy, że w ustawie z 1982 r. nie wskazuje się kiedy praca w gospodarstwie rolnym stanowi główne źródło utrzymania członka rodziny. Wprawdzie można byłoby w tym przypadku posiłkować się § 2 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 1983r., który stanowi, że przy ustalaniu obowiązku ubezpieczenia domowników uznaje się, że praca domownika nie stanowi głównego źródła utrzymania, jeżeli domownik między innymi kształci się w szkole ponadpodstawowej lub wyższej, ale trzeba mieć na uwadze, iż przepis ten stanowi, że ma on zastosowanie przy ustalaniu obowiązku ubezpieczenia. Należy zatem uznać, że treść tego przepisu zawęża jego stosowanie dla konkretnego celu tj. ustalania obowiązku ubezpieczenia. Podkreślenia również wymaga to, że ustawa z 1990r. odsyła do stosowania przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin w zakresie definiowania pojęcia „domownika”,
a nie tłumaczenia tego, kiedy praca domownika nie stanowi jego głównego źródła utrzymania, a takie tłumaczenie zawiera § 2 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 1983r. Wynika stąd, że stosowanie ww. rozporządzenia do dalszego rozbudowywania definicji domownika znajdującej się w art. 2 pkt 2 ustawy z 1982 r. jest bezpodstawne, gdyż nie znajduje podstaw prawnych w ustawie z 1990r., z uwagi na to, iż wykracza poza zakres odesłania do przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników i ich rodzin zawartego w jej art. 1 ust. 1 pkt 3. Marginalnie można zwrócić uwagę, że gdyby stosować tłumaczenie głównego źródła utrzymania z rozporządzenia z 1982r. to powstaje pytanie, co w takim przypadku stanowi główne źródło utrzymania osoby, która dopiero pobiera naukę w szkole ponadpodstawowej i pracuje w gospodarstwie rolnym swoich rodziców.

Ponadto w świetle licznego orzecznictwa sądowego błędne jest twierdzenie, że członek rodziny rolnika nie może być w okresie obowiązywania ustawy z 14 grudnia 1982r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin, uznany za domownika pracującego w gospodarstwie rolnym swoich rodziców z uwagi
na naukę w szkole ponadpodstawowej lub wyższej (wyrok NSA z dnia 22 października 2010r., I OSK 650/10; wyrok WSA w Kielcach z dnia 8 września 2011r., II Sa/Ke 428/11; wyrok WSA w Warszawie z dnia 18.03.2013r.; II Sa/Wa 224/13, wyrok WSA w Warszawie  z dnia 7 listopada 2012r., II SA/Wa 1418/12).

Wniosek końcowy:

Reasumując, należy przyjąć, że pracownik, który pracował w gospodarstwie rolnym swoich rodziców w okresie od 11.07.1987r. do 30.06.1990r. był domownikiem w rozumieniu ustawy z 1982r. niezależnie od faktu kształcenia się w szkole ponadpodstawowej lub wyższej, jeśli spełniał wymienione w art. 2 pkt 2 tej ustawy przesłanki. W związku z powyższym  do jego stażu pracy w takim przypadku należy doliczyć ww. okres jego pracy w gospodarstwie rolnym.