Blog
Obrońca z urzędu to prawnik wyznaczony przez samorząd adwokatów lub radców prawnych w celu obrony interesów osoby oskarżonej w sprawie karnej. Obrońcą może być jedynie osoba uprawniona do obrony według przepisów o ustroju adwokatury lub ustawy o radcach prawnych.
Korporacjami prawniczymi są:
1. Krajowa Izba Radców Prawnych (KIRP),
2. Naczelna Rada Adwokacka (NRA).
Wyznaczenie konkretnej osoby jako brońcy następuje na szczeblu okręgowym, albowiem w terenie KIRP reprezentują - Okręgowe Rady Radców Prawnych natomiast NRA reprezentują – Okręgowe Rady Adwokackie. Wyznaczenie obrońcy w sprawie odbywa się w oparciu o listę poszczególnych prawników według kolejności ich wpisu.
W myśl art. 78 kodeksu postępowania karnego (dalej kpk) oskarżony, który nie ma obrońcy z wyboru, może żądać, aby mu wyznaczono obrońcę z urzędu, jeżeli w sposób należyty wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny. Podstawą odmowy wyznaczenia obrońcy z urzędu nie może być skorzystanie przez oskarżonego z nieodpłatnej pomocy prawnej lub nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, o których mowa w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej (Dz.U. z 2020 r. poz. 2232 oraz z 2021 r. poz. 159).
W tym miejscu wskazać należy, że wraz z wnioskiem o ustanowienie obrońcy z urzędu wnioskujący ma obowiązek załączenia Oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku dochodach i źródłach utrzymania, które należy wypełnić zgodnie ze stanem faktycznym.
Niejednokrotnie obrońcę z urzędu przyznaje się obligatoryjnie. Zgodnie z art. 80 kpk oskarżony o zbrodnię sądzony przed sądem okręgowym musi mieć obrońcę. Udział obrońcy jest obowiązkowy nie tylko na rozprawie, ale także w tych posiedzeniach sądu, w których obowiązkowy jest udział oskarżonego.
Innymi przypadkami obligującymi sąd do przyznania obrońcy z urzędu są następujące przesłanki:
1. wiek oskarżonego (gdy nie ukończył 18 lat),
2. oskarżony jest głuchy, niemy lub niewidomy,
3. zachodzi uzasadniona wątpliwość czy zdolność oskarżonego do rozpoznania czynu lub kierowania swoim postępowaniem nie była w czasie tego czynu wyłączona lub w znacznym stopniu ograniczona.
4. zachodzi uzasadniona wątpliwość czy stan zdrowia psychicznego oskarżonego pozwala na jego udział w postępowaniu lub prowadzenie obrony w sposób samodzielny oraz rozsądny.
Jednakże, gdy sąd w toku sprawy uzna za uzasadnioną wydaną przez biegłych lekarzy opinię stwierdzającą, że oskarżony nie popełnił czynu w warunkach ograniczonego lub całkowitego rozpoznania jego znaczenia lub że nie zachodzi wyłączenie lub ograniczenie kierowania swoim postępowaniem, a stan zdrowia oskarżonego umożliwia udział w postępowaniu i podjęcie obrony w sposób samodzielny i rozsądny, sąd orzeka, że udział obrońcy nie jest obowiązkowy. W takich wypadkach Prezes sądu lub sąd zwalnia obrońcę z jego obowiązków.
W przypadku odmowy ustanowienia obrońcy na wniosek oskarżonego w myśl art. 80 wnioskującemu przysługuje zażalenie. Na zarządzenie prezesa sądu o odmowie wyznaczenia obrońcy zażalenie przysługuje do właściwego sądu do rozpoznania sprawy, a na postanowienie sądu o odmowie wyznaczenia obrońcy - zażalenie do innego równorzędnego składu tego sądu.
Należy pamiętać, że jeżeli oskarżony złoży w toku rozprawy ponownie wniosek o ustanowienie dla niego obrońcy (ma do tego pełne prawo) i oparty zostanie na tych samych okolicznościach jak poprzedni, pozostanie on nie rozpoznany. Wskazać trzeba, że zarówno oskarżony jak i jego obrońca w toku postępowania mogą wystąpić do sądu właściwego do rozpoznania sprawy o wyznaczenie nowego obrońcy w miejsce dotychczasowego po uprzednim uzasadnieniu wniosku.