Blog

1. Władza rodzicielska

Władza rodzicielska przysługuje wyłącznie rodzicom i to oni mają obowiązek oraz uprawnienie do jej wykonywania. Co do zasady każdemu z rodziców małoletniego dziecka, od chwili jego narodzin przysługuje pełna, niczym nieograniczona władza rodzicielska. Oczywiście od tej zasady są wyjątki np. w razie śmierci jednego z rodziców pełnię władzy będzie sprawował drugi z nich, zaś w przypadku stosowania przemocy wobec dziecka istnieje możliwość ingerencji w zakres sprawowania tejże władzy i w konsekwencji jej ograniczenie jej wobec jednego lub dwojga rodziców. Co się dzieje w zakresie władzy rodzicielskiej w przypadku orzeczenia rozwodu? Czy władza rodzicielska automatycznie zostaje jednemu z rodziców ograniczona? Otóż nie. Wszystko zależy od tego jaki jest stan faktyczny w danej sprawie rozpoznawanej przez sąd, a w szczególności od relacji między rodzicami i ich zaangażowania w sprawy dzieci. Jeśli rozwodzący się małżonkowie są zgodni odnośnie spraw dotyczących swoich dzieci i dają przed sądem rękojmię, iż mimo rozstania są w stanie współdziałać w zakresie sprawowania władzy rodzicielskiej i będą  ją  wspólnie wykonywać, to sąd może zachować pełną władzę rodzicielską obydwojga rodziców, a w konsekwencji orzeczenie rozwodu nie zmienia niczego w tym zakresie. Jednakże art. 58 par. 1a Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego daje podstawę do rozstrzygania omawianej kwestii w razie braku porozumienia. Mianowicie sąd, uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców, rozstrzyga o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie. Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, jeżeli dobro dziecka za tym przemawia.

2. Kontakty z dzieckiem

Zgodnie z ogólną regułą wyrażoną w art. 113 par. 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, rodzice mają prawo i obowiązek do utrzymywania kontaktów z dzieckiem, niezależnie od tego jak jest wykonywana władza rodzicielska. Rozstanie rodziców i orzeczenie rozwodu w sposób naturalny wpływają na zmiany w zakresie utrzymywania kontaktów z dzieckiem, bowiem oczywiste jest, że po rozwodzie zazwyczaj jeden z rodziców się wyprowadza i automatycznie pozbawiony jest możliwości stałego kontaktu z dzieckiem lub dziećmi. Te kwestie mogą być szczegółowo uregulowane w treści sentencji wyroku rozwodowego. To znaczy, że może być ustalone w jakim czasie te kontakty będą się odbywać. Dopuszcza się możliwość oznaczenia konkretnych dni tygodnia lub miesiąca kontaktu, ilość godzin lub przedział godzinowy w jakim kontakt rodzica z dzieckiem będzie miał miejsce. Podobnie można ustalić zasadę w jakim miejscu i formie te kontakty będą się odbywać np. poza miejscem zamieszkania dziecka, w obecności drugiego rodzica. Co więcej, można w tym zakresie wskazać, że rodzic uprawniony do kontaktu z dzieckiem przyjedzie po nie w jego miejsce zamieszkania, a następnie je odwiezie z powrotem do domu. Kontakt może polegać także na tym, że rodzic zawiezie je do szkoły, do lekarza czy na zajęcia pozalekcyjne. Uregulowanie kontaktów także może określać jak będą spędzone święta czy okres wakacji letnich i zimowych. O ile między rodzicami będzie w kwestii uregulowania kontaktów zgoda to rozstrzygnięcie w tej sprawie jest tylko formalnością. Coraz częstszą praktyką jest również tzw. władza naprzemienna polegająca na tym, iż dziecko przez jakiś z góry określony czas mieszka u matki (np. tydzień), a w następnym okresie mieszka z ojcem. O wiele trudniej jest w przypadku, gdy jedno lub obydwoje małżonków nie akceptuje zaproponowanego harmonogramu widzeń z dzieckiem. W razie konfliktu sąd zmuszony będzie powołać dowód z opinii biegłego lub zespołu biegłych, a sporządzona opinia będzie dla sądu wskazówką w momencie wydawania wyroku. Istnieje także możliwość, iż na zgodny wniosek stron sąd nie orzeknie o utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem. Co to oznacza? W razie jednomyślności małżonków sąd w ogóle nie będzie rozstrzygał o tym jak mają po rozwodzie wyglądać kontakty z dzieckiem, a zatem rodzice będę samodzielnie między sobą te kwestie rozstrzygać na bieżąco.

3. Alimenty

Ostatnia obligatoryjna kwestia jaka musi być rozstrzygnięta w wyroku rozwodowym dotyczy ustalenia alimentów na dziecko lub dzieci. Dotyczy to tylko dzieci małoletnich. Sąd okręgowy orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. W zakres kosztów utrzymania dziecka wchodzą koszty, które są potrzebne do zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb dziecka. W skład tych kosztów wchodzą przykładowo: koszty utrzymania mieszkania, wyżywienia, zakup odzieży i obuwia, środki czystości i higieny osobistej, koszty dojazdów, wyjazdy na wakacje, w razie potrzeby koszty zakupu leków czy leczenia itp. Kosztami wychowania dziecka są wydatki niezbędne do zapewnienia mu rozwoju odpowiedniego dla wieku i uzdolnień (np. wydatki związane z nauką, wykształceniem, rozwijaniem umiejętności, hobby, wydatki związane z kulturą). Wysokość alimentów zostanie ustalona nie tylko w oparciu o wysokość usprawiedliwionych potrzeb dziecka, bowiem należy również zweryfikować możliwości zarobkowe zobowiązanego do płacenia alimentów. Pamiętajmy, że że wykonanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, może polegać także, w całości albo w części, na osobistych staraniach o jego utrzymanie lub wychowanie (zgodnie z art. 135 par. 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego).

Każdy z ww. trzech elementów wyroku rozwodowego, można zabezpieczyć na czas trwania postępowania w sprawie o rozwód. Co to oznacza? Każda ze stron ma prawo przed wydaniem wyroku złożyć wniosek o tymczasowe rozstrzygnięcie w kwestii alimentów na dziecko, uregulowania kontaktów czy władzy rodzicielskiej na czas trwania procesu. Postanowienie sądu w tej sprawie może dotyczyć wszystkich tych kwestii, bądź tylko jednej z nich i obowiązuje ono do czasu wydania wyroku kończącego postępowanie w sprawie.Takie rozwiązanie pozwala uporządkować istotne sprawy małoletnich dzieci przynajmniej na czas postępowania.