Blog
Przedawnienie polega na tym, że po upływie jego okresu podmiot zobowiązany do zaspokojenia roszczenia drugiej strony stosunku prawnego może się od tego obowiązku uchylić.
W odróżnieniu od modelu przyjętego w prawie cywilnym, na gruncie prawa pracy przedawniają się zarówno roszczenia majątkowe (roszczenie o zapłatę wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych czy o odprawę z powodu rozwiązania umowy o pracę z przyczyn niedotyczących pracownika), jak i niemajątkowe (roszczenie o wydanie świadectwa pracy w związku z rozwiązaniem lub wygaśnięciem stosunku pracy).
Roszczenia pracowników ze stosunku pracy ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne, czyli od daty, gdy uprawniony mógł żądać spełnienia świadczenia. Roszczenie może stać się wymagalne w dniu oznaczonym w umowie, przepisach ustawy, układzie zbiorowym pracy lub innym akcie będącym źródłem prawa pracy. Bieg trzyletniego terminu przedawnienia roszczenia pracownika o urlop wypoczynkowy rozpoczyna się bądź 31 grudnia danego roku, w którym uzyskał on prawo do tego urlopu, bądź w przypadku tzw. urlopu zaległego najpóźniej z końcem trzeciego kwartału następnego roku kalendarzowego.
Dłuższy, czyli 10-letni termin przedawnienia dotyczy roszczeń stwierdzonych prawomocnym orzeczeniem sądu pracy, względnie roszczeń objętych ugodą sądową albo ugodą zawartą przed zakładową komisją pojednawczą, przy czym początek biegu przedawnienia liczy się od dnia uprawomocnienia się roszczenia lub zawarcia ugody.
Terminy przedawnienia nie mogą być skracane ani przedłużane przez czynność prawną. Oznacza to, że umowa o pracę, przewidująca inne terminy przedawnienia niż wskazane powyżej, jest w tym zakresie nieważna, i to nawet wówczas, kiedy te są korzystniejsze dla pracownika.
Jeżeli z powodu siły wyższej pracownik nie może dochodzić przysługujących mu roszczeń przed właściwym organem powołanym do rozstrzygania sporów, to bieg przedawnienia nie rozpoczyna się (zostaje wstrzymany), a rozpoczęty ulega zawieszeniu na czas trwania przeszkody. Pojęcie siły wyższej nie zostało zdefiniowane w żadnym akcie prawnym. W orzecznictwie oraz doktrynie prawa przyjmuje się, że siłą wyższą jest zdarzenie zewnętrzne, które ma charakter nadzwyczajny i któremu nie można zapobiec, np. powodzie, huragany, trzęsienia ziemi, epidemie, wojny, rozruchy społeczne. Nie mają wpływu na bieg przedawnienia zdarzenia, takie jak choroba, pobyt za granicą albo odbywanie kary pozbawienia wolności, ponieważ nie uniemożliwiają one uprawnionemu dochodzenia roszczenia, np. przez pełnomocnika.
Bieg przedawnienia przerywa się:
1) przez każdą czynność przed właściwym organem powołanym do rozstrzygania sporów lub egzekwowania roszczeń przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia. Taką czynnością może być wniesie pozwu, zawezwanie do próby ugodowej, złożenie wniosku do komisji pojednawczej. Organem powołanym do rozstrzygania sporów lub egzekwowania roszczeń jest m.in. sąd, komisja pojednawcza, organ egzekucyjny;
2) przez uznanie roszczenia (przyznanie przez dłużnika, że posiada wobec wierzyciela zaległe zobowiązanie). Uznanie roszczenia może nastąpić w dowolnej formie (ustnej lub pisemnej), a także w sposób dorozumiany, np. przez spełnienie świadczenia. Jeżeli dłużnik uznaje jedynie część roszczenia, przerwa przedawnienia dotyczy tylko tej części.
Przerwanie biegu przedawnienia powoduje taki skutek, że okres przedawnienia przed jego przerwaniem uznaje się za niebyły. Po ustaniu przyczyny przerwania biegu przedawnienia liczy się ono od nowa. Przedawnienie nie biegnie na nowo, dopóki postępowanie wszczęte w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia, nie zostanie zakończone. Przerwanie biegu przedawnienia może mieć miejsce kilkakrotnie w stosunku do tego samego roszczenia.