Blog

Roszczenie o zaniechanie działania zagrażającego dobru osobistemu

Z żądaniem zaniechania działania zagrażającego dobru osobistemu można wystąpić zarówno wtedy, gdy jeszcze nie doszło do naruszenia tego dobra, jak również wtedy, gdy już zostało naruszone i zachodzi niebezpieczeństwo dalszych jego naruszeń.Przesłanką wystąpienia z roszczeniem o zaniechanie działania jest istnienie zagrożenia dobra osobistego cudzym bezprawnym działaniem. Występując z takim roszczeniem należy sprecyzować swoje żądanie, wskazując ściśle określone czynności, które mają być zaniechane. Nie można wystąpić z ogólnikowym żądaniem zaniechania nieokreślonych działań.
W razie dokonanego naruszenia dobra osobistego powód może zgłosić wspomniane żądanie obok innych przysługujących w tej sytuacji roszczeń (art. 24 § 1 zdanie 2 i 3 kodeksu cywilnego). Jego uwzględnienie zależy w szczególności od wykazania, że istnieje realna obawa kontynuowania przez drugą stronę działań naruszających dobro osobiste, które w sprawie jest przedmiotem ochrony.

Od powoda wymaga się wskazania konkretnych zagrażających dobru osobistemu działań,  co do których wnosi o nakazanie przez sąd zaniechania. Istotne jest dokładne określenie
w wyroku działań objętych tym nakazem, brak precyzji może bowiem utrudnić jego przymusowe wykonanie w trybie egzekucji, na podstawie art. 1051 kodeksu postępowania cywilnego.
Roszczenie o dopełnienie czynności potrzebnych do usunięcia skutków dokonanego naruszenia dobra osobistego. Roszczenie powyższe realizowane jest poprzez żądanie złożenia oświadczenia w odpowiedniej treści i formie, które ma spełniać funkcję usunięcia skutków naruszenia dobra osobistego. Oświadczenie to może obejmować przeproszenie lub wyrażenie ubolewania, odwołanie postawionych zarzutów, sprostowanie nieścisłych informacji, przyznanie pewnych faktów.  Sąd ocenia w pierwszej kolejności, czy doszło do naruszenia określonych dóbr osobistych powoda. Powód zatem powinien wskazać, jakie jego dobro osobiste zostało naruszone,  a ocenie sądu podlega, czy dobro to jest dobrem osobistym w rozumieniu art. 23 kodeksu cywilnego oraz czy rzeczywiście zostało naruszone przez określone działanie lub zaniechanie pozwanego. Dopiero w razie pozytywnego przesądzenia tych kwestii, konieczne jest podjęcie dalszych badań, w tym bezprawności działania, objętej domniemaniem prawnym, które powinien obalić pozwany.
Istotne znaczenie w sprawach o ochronę dóbr osobistych ma domniemanie bezprawności naruszenia dobra osobistego ustanowione przepisem art. 24 § 1 kodeksu cywilnego. Oznacza ono bowiem, że powód nie musi udowadniać bezprawności działania pozwanego, to zaś na pozwanym spoczywa ciężar obalenia tego domniemania w procesie.

Do okoliczności wyłączających bezprawność zagrożenia lub naruszenia dobra osobistego zalicza się:
1) zgodę uprawnionego;
2) działanie w ramach obowiązującego porządku prawnego;
3) działanie w obronie uzasadnionego interesu społecznego lub prywatnego.

Roszczenie przewidziane w art. 24 § 1 zdanie 2 kodeksu cywilnego jest niemajątkowym środkiem ochrony dóbr osobistych i wobec tego nie ulega przedawnieniu.

Powództwo o ustalenie na podstawie art. 189 kodeksu postępowania cywilnego

Powództwo o ustalenie ma na celu stwierdzenie, że określone dobro osobiste przysługuje uprawnionemu (powodowi) lub że zostało ono naruszone lub zagrożone. Roszczenie o zadośćuczynienie pieniężne lub o zapłatę odpowiedniej sumy na cel społeczny. Zadośćuczynienie pieniężne to odpowiednia suma pieniężna, jaką sąd może przyznać z tytułu doznanej krzywdy temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone. Z kolei na jego żądanie sąd może zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny (tzn. na rzecz instytucji, która taki cel realizuje).  Roszczenia majątkowe można łączyć z niemajątkową ochroną określoną w art. 24 § 1 kodeksu cywilnego.

Właściwość sądu i opłata sądowa

Sprawa o ochronę dóbr osobistych, jako sprawa o prawa niemajątkowe, należy do właściwości rzeczowej sądów okręgowych (art. 17 pkt 1 kodeksu postępowania cywilnego). Miejscowo właściwy jest sąd miejsca zamieszkania lub siedziby pozwanego (art. 27 § 1 i art. 30 kodeksu postępowania cywilnego). Zgodnie z art. 26 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych od pozwu o ochronę dóbr osobistych pobiera się opłatę stałą w kwocie 600 złotych.