Blog

Jeszcze do niedawna przedsiębiorcy skutecznie unikali stosowania ww. zasady, wykorzystując przepisy o tzw. właściwości przemiennej, a konkretnie przepisu zgodnie z którym w przypadku sporów dotyczących wykonania umowy, właściwym może być także sąd wg miejsca gdzie umowa miała zostać wykonana. Przepis ten interpretowany był w ten sposób, że za miejsce wykonania umowy uznawano miejsce, gdzie miała nastąpi zapłata za towar, a zatem miejsce gdzie prowadzony był rachunek bankowy przedsiębiorcy (najczęściej miejscowość będąca siedzibą przedsiębiorcy). Takie stosowanie przepisów o właściwości przemiennej pozwalało przedsiębiorcy wytoczyć proces przeciwko konsumentowi przed sądem właściwym wg swojej siedziby i bardzo często znacznie oddalonej od miejsca zamieszkania konsumenta. Taka praktyka zostanie docelowo zakończona wraz z nowelizacją przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, jaka miała miejsce w listopadzie 2019r. Wprowadzono bowiem przepis, który wprost wyłączył stosowanie przepisów o właściwości przemiennej w odniesieniu do spraw wytaczanych przeciwko konsumentom.

U podstaw wprowadzonych zmian leżało założenie o konieczności zapewnienia szerszej ochrony praw i interesów konsumentów oraz zagwarantowanie realizacji konstytucyjnych zasad równości praw i dostępu do sądu (m.in. poprzez wyeliminowanie nieproporcjonalnie dużego obciążenia sądów w kilku największych miastach, w których znajdują się siedziby osób prawnych uczestniczących w masowym obrocie) (A. Góra-Błaszczykowska (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Tom I A. Komentarz. Art. 1-42412, Warszawa 2020).

Niejednokrotnie zdarza się, że przedsiębiorcy narzucają klientom właściwość miejscową sądów. Przedsiębiorcy zaznaczają we wzorcach umów (regulaminach), że właściwy dla rozpoznania spraw spornych będzie sąd, w okręgu którego mają swoją siedzibę. Takie postępowanie narusza jednak prawa i interesy konsumenta oraz jest sprzeczne z dobrymi obyczajami. Dlatego jest to niedozwolona klauzula umowna, która nie wiąże konsumenta.

Reasumując, po zmianie przepisów jaka dokonała się w listopadzie 2019 r., przedsiębiorca chcąc pozwać konsumenta powinien wytoczyć powództwo do sądu właściwego miejscowo dla konsumenta. Co jednak ze sprawami, w których to konsument pozywa przedsiębiorcę? Tutaj należy wskazać, na zmiany w przepisach o właściwości przemiennej, polegające na doprecyzowaniu pojęcia miejsca wykonania umowy. Ustawodawca wprost wskazał, że miejscem wykonania umowy jest miejsce, w którym powinno zostać spełnione świadczenie charakterystyczne dla danej umowy. Przykładowo, świadczeniem charakterystycznym dla umowy sprzedaży jest miejsce dostarczenia zamówionego towaru, którym zazwyczaj będzie miejsce zamieszkania konsumenta. Konsument może zatem skorzystać ze znowelizowanych przepisów, wytaczając proces przed sądem właściwym miejscowo wg miejsca wykonania umowy, którym w wielu przypadkach będzie jego miejsce zamieszkania.

Warto wskazać także na możliwość skorzystania z przepisów Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 z 12.XII.2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych. Przepisy tego aktu prawnego powinny być stosowane przez sądy wprost.

I tak, zgodnie z art. 18 ust. 1 ww. Rozporządzenia: konsument może wytoczyć powództwo przeciwko swojemu kontrahentowi przed sądem państwa członkowskiego, na którego terytorium kontrahent ten ma miejsce zamieszkania, albo bez względu na miejsce zamieszkania kontrahenta – przed sądem miejsca, w którym konsument ma miejsce zamieszkania.