Zgodnie z ustawą z dnia 20 lipca 1990r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy (Dz. U. z 1990r., Nr 54, poz. 310) zwanej dalej ustawą o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym, ilekroć przepisy prawa lub postanowienia układu zbiorowego pracy albo porozumienia w sprawie zakładowego systemu wynagradzania przewidują wliczanie do stażu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownika wynikające ze stosunku pracy, okresów zatrudnienia w innych zakładach pracy, do stażu tego wlicza się pracownikowi także:
1) okresy prowadzenia indywidualnego gospodarstwa rolnego lub pracy w takim gospodarstwie, prowadzonym przez współmałżonka;
2) przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy po ukończeniu 16 roku życia w gospodarstwie rolnym prowadzonym przez rodziców lub teściów, poprzedzające objęcie tego gospodarstwa i rozpoczęcie jego prowadzenia osobiście lub wraz ze współmałżonkiem;
3) przypadające po dniu 31 grudnia 1982 r. okresy pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym w charakterze domownika w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin.
Z analizy powyższych przepisów jest oczywiste, że do omawianego przypadku nie mają zastosowanie dwa pierwsze punkty. Należy zatem rozstrzygnąć, czy osoba pracująca
w gospodarstwie swoich dziadków może być uznana za domownika, dziadka lub babci.
Pojęcie "domownik" nie zostało zdefiniowane we wskazanej wyżej ustawie o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym. Odsyła ona natomiast do znaczenia tego pojęcia w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (T. jedn. Dz. U. z 2016r., poz. 277 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą
o ubezpieczeniu społecznym rolników, która obowiązuje od 01.01.1991r. Według treści jej
art. 6 pkt 2 przez domownika - rozumie się osobę bliską rolnikowi, która:
a) ukończyła 16 lat,
b) pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa rolnego albo w bliskim sąsiedztwie,
c) stale pracuje w tym gospodarstwie rolnym i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy.
Udzielając odpowiedzi na pytanie, czy pracownikowi należy doliczyć do stażu pracy okres pracy przypadający po 01.01.1991r., w charakterze domownika w gospodarstwie rolnym swoich dziadków położonym w tej samej miejscowości należy udzielić odpowiedzi twierdzącej jeśli praca ta spełnia wyżej wymienione warunki. Analizując powyższy przepis ustawy
o ubezpieczeniu społecznym rolników należy na wstępie zauważyć, iż nie ulega wątpliwości, że wnuk jest osobą bliską dla swoich dziadków. Zatem jeśli taki wnuk pracuje w gospodarstwie rolnym swoich dziadków po ukończeniu 16 roku życia, pozostaje z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie ich gospodarstwa rolnego albo w bliskim sąsiedztwie, a ponadto stale pracuje w tym gospodarstwie rolnym i nie jest związany
z dziadkami stosunkiem pracy to taki okres pracy wnuka w gospodarstwie rolnym dziadków należy doliczyć do stażu jego pracy od którego zależą uprawnienia pracownika wynikające
ze stosunku pracy.
Na gruncie omawianego przepisu może budzić jednak wątpliwości, co należy rozumieć przez zamieszkiwanie w bliskim sąsiedztwie. Wobec tego wyjaśnić trzeba, iż bliskie sąsiedztwo w tym znaczeniu oznacza zamieszkiwanie na tyle blisko gospodarstwa rolnego, aby w każdej chwili można było przystąpić do wykonywania czynności - pracy, a więc może to oznaczać zamieszkiwanie w bezpośrednim sąsiedztwie, klika domów dalej lub w tej samej miejscowości (wyrok WSA w Warszawie z dnia 8 czerwca 2010r., II Sa/Wa 136/10, wyrok SO w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 19 maja 2014 r., V U 921/13). Kolejną przesłanką, którą osoba bliska,
w tym przypadku wnuk, musi spełnić, aby jego praca w gospodarstwie rolnym dziadków mogła być doliczona do jego stażu pracy, jest wykonywanie przedmiotowej pracy w sposób stały. Dlatego też prace wykonywane dorywczo, okazjonalnie nie spełniają powyższego wymogu. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 października 2006 r., II UK 42/06 wskazał, iż miernikiem stałości pracy w gospodarstwie rolnym nie jest czas realizacji obowiązków, ale potrzeby związane z jego prowadzeniem. Wymiar czasu pracy domownika ma być stosowny do prawidłowego funkcjonowania gospodarstwa rolnego, zgodnie z jego strukturą, przy uwzględnieniu jego obszaru oraz ilości pracujących w nim osób, przy czym wystarczające dla uznania pracy domownika w gospodarstwie rolnym za stałą jest wykonywanie w jej przebiegu wszystkich zabiegów agrotechnicznych związanych z prowadzoną produkcją w rozmiarze dyktowanym potrzebami i terminami tych prac oraz używaniem ułatwiającego te prace sprzętu. Podobnie orzekł SN w wyroku z dnia 21 kwietnia 1998 r., II UKN 3/98.